Yeni Şafak Yazarı Ahmet Ünlü'nün yazısı;
Bu yazımızda 2026 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Teklifi ve Bağlı Cetveller ile Toplu Sözleşme hükümlerinde yer alan hükümler çerçevesinde 2026 yılında ödenecek fazla çalışma ücreti, fazla çalışma ücreti ödenecek personel, yapılan ödeme tutarları ve işçilerin alacakları fazla çalışma ücretinin kıyasını yapmaya çalışacağız.
Saat başı fazla çalışma ücreti kimlere ödenir, tutarı ne kadar olacak?
Yeni kanun teklifi ile 657 sayılı Kanun'un 178'inci maddesi uyarınca fazla çalışma karşılığında saat başına yapılacak ödeme 16,55 TL'ye yükseltiliyor. (Özel kanunlarındaki hükümler uyarınca bütçe kanunlarıyla belirlenmesi gereken fazla çalışma ücretleri için bu saat ücreti esas alınır.) Artış yüzde 29,29.
Bakanlık özel kalem müdürlüklerinde çalışanlara ödenecek tutar
Bakanlıklar özel kalem müdürlüklerinde 657 sayılı Kanun'a tabi fiilen çalışan personele (makam şoförleri dahil) ayda 90 saati geçmemek üzere makam onayına istinaden saat başına yapılacak ödeme 17,60 TL'ye yükseltiliyor. Artış yüzde 29,41. Ödenecek azami tutar ise 90* 17,6 = 1.584 TL'yi geçemeyecektir. Özel kalem müdürlüklerinde ise çalışacak personel için sayı sınırı yoktur.
Genel müdür ve üstü birim yöneticilerinin yanında çalışanlara ödenecek tutar
Her bir makam için aylık toplam 450 saati geçmemek üzere Kurul Başkanı (Bakanlıklar), Genel Müdür ve daha üst birim yöneticileri, Strateji Geliştirme Başkanı, Vali, General ve Amiral rütbesini haiz olmak kaydıyla Genelkurmay Başkanlığı, Milli Savunma Bakanlığı, kuvvet komutanlıkları ile Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı'ndaki Daire Başkanı ve daha üst birimlerin yöneticileri, Rektör, Büyükşehir ve İl Belediye Başkanları ile birlikte çalışan personele ayda 90 saati geçmemek üzere makam onayına istinaden saat başına yapılacak ödeme 17,6 TL'ye yükseltiliyor. Azami ödenecek tutar ise 90* 17,6 = 1.584 TL olacak.
Genel müdürlük şoförlerine ödenecek tutar
Bakanlıklar ve Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı ile 2005 yılında katma bütçeli genel müdürlük iken 2006 yılında genel veya özel bütçe kapsamına alınan genel müdürlüklerin merkez teşkilatlarına ait kadrolarda görev yapan şoförlere ayda 60 saati geçmemek üzere makam onayına istinaden saat başına yapılacak ödeme 17,6 TL'ye yükseltiliyor. Azami ödenecek tutar ise 60*17,6 = 1.056 TL olacak.
Öğrenci yurtlarında çalışan personele ödenecek tutar
3289 sayılı Gençlik ve Spor Hizmetleri Kanununun ek 16 ncı maddesi kapsamında yer alan personel ile üniversitelere bağlı yurtlarda görev yapan personelden gerçekleştirdikleri fazla çalışma karşılığında kendilerine izin verilme imkanı bulunmayanlara, yıllık olarak Hazine ve Maliye Bakanlığınca tespit edilecek azami fazla çalışma saatleri içinde kalınmak şartıyla ve her bir personel için ayda 90 saati aşmamak üzere saat başına yapılacak ödeme 16,55 TL'ye yükseltiliyor. Artış yüzde 29,29. Bu ödeme Kamu Görevlileri Hakem Kurulu Kararı ile beş katına kadar arttırılmıştır.
Yükseköğretim kurumlarında çalışanlara ödenecek tutar
Anadolu Üniversitesi dışındaki diğer yükseköğretim kurumları kadrolarında görev yapan personelden, Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesince düzenlenen akademik danışmanlık ve yüzyüze eğitim hizmetlerinin yürütülmesine yardımcı olmak üzere normal çalışma saatleri dışında görevlendirilen ve fiilen görev yapanlara, Anadolu Üniversitesinin talebi üzerine yıllık olarak Hazine ve Maliye Bakanlığınca tespit edilecek azami fazla çalışma saatleri içinde kalınmak ve Anadolu Üniversitesi tarafından açıköğretim programı uygulayan yükseköğretim kurumlarına aktarılan öğrenci katkı paylarından ödenmek şartıyla ve her bir personel için ayda 60 saati aşmamak üzere saat başına yapılacak ödeme 28,20 TL'ye yükseltiliyor. Artış yüzde 29,35. Azami ödenecek tutar ise 60*21,80 = 1.308 TL olacaktır.
Toplu sözleşme hükümlerine göre yapılan fazla çalışma ücretleri
Toplu Sözleşme hükümleri ile de bütçe kanunlarındaki tutarlar üzerinden bazı kamu kurumlarındaki çalışanlara fazla çalışma ücreti ödenmektedir. Bütçe kanunlarında yer alan fazla çalışma ödeme tutarları oldukça düşük olduğu için bu tutarlar toplu sözleşmelerle arttırılmaya çalışılmaktadır. Bu ödemelerin hem tutarı hem de süresi toplu sözleşmelerle bütçe kanunlarında yer alan tutarların birkaç katı kadar olduğu görülmektedir.
Bu konuda birkaç örnek vermemiz gerekirse, Sosyal Güvenlik Kurumu'nda, Vergi Dairesi Müdürlükleri'nde, Tapu Müdürlükleri'nde, Karayolları Genel Müdürlüğü'nde, Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü'nde, Meteoroloji Genel Müdürlüğü'nde, Kredi ve Yurtlar Genel Müdürlüğü'ne bağlı yurtlarda görev yapan çalışanlara belirli şartlarda fazla çalışma ücreti beş kat olarak ödenmektedir. Başka birçok kurumda görev yapan personele de fazla çalışma ücreti ödenmektedir.
İşçilere yapılan fazla çalışma ücretleri
İşçilere yapılan fazla çalışma ücreti dikkate alındığında memurlara yapılan fazla çalışma ödemelerinin çok düşük olduğunu ifade etmemiz gerekmektedir. Buna çözüm üretilmesi gerekiyor.
4857 sayılı İş Kanunu'nun 41, 42, 43 ve 44'üncü maddesinde işçilere yapılacak fazla çalışma ücretinin ve şartlarının detaylarına yer verilmiştir. Bu çerçevede her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödenmekte ve yıllık fazla çalışmanın süresi 270 saatten fazla olamamaktadır. Ancak, buna çok da uygun hareket edildiğini söyleyemeyiz. Çünkü, işçi statüsündeki birçok şoför kendi maaşından daha çok fazla mesai ücreti alabilmektedir.
Ayrıca, toplu sözleşmeyle yüzde elli rakamı daha da arttırılabilmektedir. Toplu sözleşmede kamu işçisine %75 oranında fazla mesai ödenmesi öngörülmektedir. Bu haliyle, memurlara yapılan sembolik fazla çalışma ücreti ile işçilere yapılan fazla çalışma ücreti arasında ciddi bir uçurum vardır.
Brüt 100.000 TL alan bir işçinin fazla çalışması halinde saat başına 100.000/30 = 3.333,3/8 = 416,66 + 416,66*75/100 = 729,16 TL saat başı fazla çalışma ücreti ödenecektir. Aynı durumdaki bir memur ise saat başına 16,55 TL fazla mesai alabilecektir. İşçi ve memurun fazla mesaisi arasında en az 44 kat fark olduğu görülecektir. Özetle makam şoförü, hizmetli vefa büro hizmeti yapan bir işçinin aldığı fazla çalışma ücreti aynı görevi yapan bir memurdan 44 kat daha fazladır. İşçinin aldığı ücret yükseldikçe alacağı fazla çalışma ücreti de artmaktadır.
Ayrıca, işçinin aldığı ücret arttıkça alacağı fazla çalışma ücreti artarken memur için fazla çalışma ücreti ve saati sabittir. Her ne kadar 4857 sayılı Kanun'a göre fazla çalışma süresinin toplamı bir yılda iki yüz yetmiş saatten fazla olamaz denilse de makamlarda çalışan işçilerin 270 saatten çok fazla çalıştıkları bilinmektedir.
