2008 yılında yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile, ağır engelli çocuğu bulunan kadın memurlara erken emeklilik imkânı tanındı. Bu düzenlemeye göre, kadın memurların her bir yıllık çalışması 15 ay olarak değerlendiriliyor. Yani çalışma sürelerinin dörtte biri emeklilik hizmet süresine ekleniyor. Bu ek süreler, yalnızca hizmet yılına değil, emeklilik yaş haddine de yansıtılıyor.
Bu Hak Ne Anlama Geliyor?
Engelli çocuğu olan annelerin, çalışma süreleri her yıl için 3 ay artırılarak hesaplanıyor. Böylece daha erken yaşta emeklilik hakkı elde ediliyor. Ancak bu uygulama yalnızca 2008 yılı Ekim ayı itibarıyla başlayan çalışma sürelerini kapsıyor. Öncesi için herhangi bir ek süre uygulanmıyor.
Uygulamadan yararlanmak isteyen kadın memurların, çocuklarının durumunu sağlık kurulu raporuyla belgelemeleri ve ilgili kurum aracılığıyla Sosyal Güvenlik Kurumu'na başvurmaları gerekiyor.
Bu hak, yalnızca bir çocukla sınırlı olup, birden fazla engelli çocuğu olan annelere ek bir süre avantajı sağlamıyor.
Erkek Memurlar Bu Haktan Yararlanamıyor
En dikkat çekici noktalardan biri ise bu hakkın yalnızca kadın memurlara tanınmış olması. Ağır engelli çocuğu olan babalar için aynı hak geçerli değil. Oysa çocuğun bakım yükümlülüğü sadece annenin değil, babanın da sorumluluğunda. Mevcut düzenleme, bu yükümlülüğü göz ardı ediyor.
Örnekle Açıklayalım
1 Ocak 1980 doğumlu ve 8 Eylül 1999 sonrasında işe başlayan bir kadın memur, normalde 25 yıl hizmet ve 58 yaş şartıyla emekli olabilir. Ancak bu haktan yararlanarak 2 yıl kazandığında, emeklilik yaşını 56’ya çekebilir ve daha erken emekli olabilir.
Hem 5434 Hem de 5510’a Tabi Memurlar Faydalanabiliyor
Bu avantajdan hem eski sistem (5434 sayılı Kanun) hem de yeni sistem (5510 sayılı Kanun) kapsamındaki kadın memurlar faydalanabiliyor. Ancak 5434 sayılı Kanun'a tabi olanlar için 2008 öncesi hizmet süreleri bu hesaplamaya dahil edilmiyor.
Neden Babalara da Bu Hak Tanınmalı?
Bu hakkın sadece annelere tanınması, eşitlik ilkesine aykırıdır. Çocuk bakımında babaların da rolü ve sorumluluğu olduğu göz önüne alınarak, bu uygulamanın babaları da kapsayacak şekilde genişletilmesi gerektiğini düşünüyoruz. Nitekim yarı zamanlı çalışma gibi yeni haklardan babaların da faydalanabilmesinin önü açılmış durumda.
Sonuç ve Önerimiz
Ağır engelli çocuğu olan ebeveynlere tanınan erken emeklilik hakkının yalnızca cinsiyete göre belirlenmesi yerine, ebeveynlik sorumluluğu temel alınarak her iki ebeveyne de eşit şekilde sunulması gereklidir. Bu yönde bir yasal düzenleme, hem toplumsal adaletin sağlanmasına hem de engelli bireylerin daha iyi koşullarda desteklenmesine katkı sağlayacaktır.
Ayrıca, yarı zamanlı çalışma hakkına dair yönetmeliğin hâlâ yürürlüğe girmemiş olduğunu da hatırlatmak isteriz.