Erken müdahalede dijital dönüşüm: Türkiye’den dünyaya açılan bir eğitim modeli
Türkiye’de geliştirilen ve marka tescili alınan ÇEDEP® (Çevrim İçi Destekli Ebeveyn Eğitim Programı), erken çocukluk döneminde otizm, dil konuşma geriliği, gelişimsel gerilik, ekran maruziyeti ve uyaran eksikliği yaşayan çocuklara ve ailelerine yepyeni bir yol açıyor. Program, hem Türkiye’de hem de yurt dışında yaşayan ailelere ulaşarak eğitimde fırsat eşitliği için önemli bir adım atıyor.
ÇEDEP’in mottosu: “Güçlü Anne, Gelişen Çocuk.” Bu yaklaşım, programın temel felsefesini özetliyor; güçlü ebeveyn desteği ile çocukların gelişim yolculuğu daha hızlı ve kalıcı adımlarla ilerliyor.
Çocuklar için Bir Umut, Aileler İçin Yol Arkadaşı
Çedep Koordinatörü Özel Eğitim Öğretmeni Yılmaz YALÇIN; Türkiye’de her yıl binlerce çocuk, otizm, dil konuşma geriliği veya gelişimsel gerilik tanısı alıyor. Ayrıca ekran maruziyeti ve uyaran eksikliği gibi çevresel etkenler nedeniyle gelişiminde risk yaşayan çocukların sayısı da hızla artıyor. Bu çocukların önemli bir kısmı, yaşadıkları çevrede uygun destek hizmetlerine ulaşamıyor. ÇEDEP, işte tam bu noktada devreye giriyor: Aileyi sürecin merkezine koyarak, çocuğun evinde günlük ve sürekli uzman desteği almasını sağlıyor.
ÇEDEP Kurucularından Gözde Nur DURKAN, bu yaklaşımı şöyle özetliyor:
“Bizim için en değerli şey, aileyi yalnız bırakmamak. Günlük anlık geri bildirimle, çocuğun gelişim sürecini adım adım aileyle birlikte takip ediyoruz.”
ÇEDEP, aynı zamanda oyun temelli etkileşimler yaratarak annelerin evlerinden çıkmadan destek almasını sağlayan bir sistem. Bu süreçte, etkileşim temelli yaklaşımlardan, bilimsel temelli doğal öğretim yönteminden ve özellikle Floortime modelinden yoğun olarak yararlanılıyor.
Dezavantajlı Çevrelere Yeni Bir Nefes
ÇEDEP, özellikle dezavantajlı çevrelere sunduğu imkanlarla öne çıkıyor:
- Kırsalda veya küçük ilçelerde yaşayan aileler: Uzak mesafeler nedeniyle özel eğitim kurumlarına ulaşamayan çocuklar, artık evlerinden uzman desteği alabiliyor.
- Ekonomik imkanı sınırlı olan aileler: Seyahat veya ek kurum masrafları olmadan, düşük maliyetle çocuğuna destek sunabiliyor.
- Yurt dışında yaşayan ve çocuklarıyla Türkçe konuşan aileler: Almanya başta olmak üzere Avrupa’daki aileler, ana dillerinde uzman desteği alarak hem kültürel hem dilsel uyum açısından güvenli bir ortam buluyor.
Bu yönüyle ÇEDEP, yalnızca bir eğitim modeli değil, aynı zamanda otizm, dil konuşma geriliği ve gelişimsel gerilik yaşayan çocuklar için sosyal eşitsizlikleri azaltan bir toplumsal girişim olarak da öne çıkıyor.
Son 6 ayda 350’den fazla aile, toplamda 2 binin üzerinde günlük video paylaşımı yaparak ÇEDEP sürecine katıldı. Bu ailelerin %80’i kırsal bölgelerde veya yurt dışında yaşayan ebeveynlerden oluşuyor.
Hangi Çocuklar Başvurabiliyor?
ÇEDEP, özellikle 0–6 yaş erken çocukluk dönemine odaklanıyor. Çünkü bilimsel araştırmalar bu dönemin kritik gelişim dönemi olduğunu ortaya koyuyor. Bununla birlikte, ilkokul çağındaki çocuklar için de süreç bireyselleştirilmiş hedeflerle devam ettirilebiliyor. Özellikle ekran maruziyeti ve uyaran eksikliği yaşayan çocuklarda erken müdahale büyük fark yaratıyor.
Desteklenen Yetersizlik Türleri
Program, çok geniş bir yelpazede çocukları kapsıyor:
● Otizm spektrum bozukluğu
● Dil ve konuşma bozuklukları / dil konuşma geriliği
● Genel gelişimsel gerilik
● Dikkat eksikliği ve hiperaktivite
● Down sendromu ve benzeri sendromlar
● Çevresel yoksunluk / uyaran eksikliği, ekran maruziyeti
Her yetersizlik türü için farklı hedefler belirleniyor. Örneğin otizmli bir çocuk için ortak dikkat, iletişim ve taklit becerileri öne çıkarken; dil konuşma geriliği olan çocuklarda ses taklitleri, kelime haznesi ve ilk sözcükler; gelişimsel gerilik yaşayan çocuklarda ise öz bakım ve sosyal beceriler ön plana çıkıyor.
Bir baba şöyle diyor: “Köyümüzde özel eğitim merkezi yoktu. Çocuğumun dil konuşma geriliği için ÇEDEP’e başvurduk. Kısa sürede kelime sayısının arttığını görmek bizi çok mutlu etti.”
Günlük Anlık Geri Bildirim: ÇEDEP’in Kalbi
ÇEDEP modelinin en önemli farkı, günlük “anlık geri bildirim” yaklaşımı. Aileler, evde yaptıkları kısa etkinlik videolarını uzmanlara gönderiyor. Uzmanlar aynı gün içinde dönerek, ebeveynlere çocuğun gelişimini nasıl destekleyebilecekleri konusunda net yönlendirmeler sunuyor.
Bu süreç, sanal özel eğitim sayesinde ailenin ev ortamında kalmasına imkan verirken, özellikle otizm, dil konuşma geriliği ve gelişimsel gerilik yaşayan çocuklarda günlük desteği sürdürülebilir kılıyor.
ÇEDEP yalnızca Türkiye’de değil, Avrupa’da da hızla büyüyor. Özellikle Almanya’daki çocuklarıyla Türkçe konuşan aileler, sanal özel eğitim sayesinde Türkiye’deki uzmanlarla aynı gün içinde iletişim kurabiliyor. Bu durum, uyaran eksikliği ve ekran maruziyeti nedeniyle gelişiminde risk yaşayan çocukların da desteklenmesini sağlıyor. Türkiye’nin özel eğitim alanında “eğitim ihracatı” yapabileceğini gösteriyor.
Gelecek Vizyonu: ÇEDEP, Almanya’nın ardından Hollanda ve Belçika’daki çocuklarıyla Türkçe konuşan ailelere de ulaşmayı hedefliyor. Uzun vadede İngilizce ve Almanca içeriklerle evrensel bir özel eğitim modeli olma yolunda ilerliyor.
Ailelerden Gelen Sesler
Bir annenin sözleri, programın gücünü özetliyor:
“Çocuğumun gelişimi için şehir merkezine gitmem imkansızdı. ÇEDEP sayesinde evde çektiğim videolara uzmanlarımızdan hemen dönüş alıyorum. Çocuğumun ilk sözcüklerini duymamda bu desteklerin payı çok büyük.”
Bir başka annenin ifadesi: “Otizm tanısıyla çok zorlanıyorduk. ÇEDEP sayesinde yalnız olmadığımızı gördük. Uzmanlarımız bizi her gün yönlendiriyor.”
ÇEDEP Kadrosu: Gücü İnsanından Alıyor
ÇEDEP’in başarısında güçlü ekibin katkısı büyük:
- Yılmaz Yalçın, özel eğitim öğretmeni ve koordinatör olarak erken çocukluk, otizm ve gelişimsel gerilik alanlarındaki saha deneyimiyle programın akademik yönünü güçlendiriyor.
- Gözde Nur Durkan, çocuk gelişim uzmanı ve koordinatör olarak, çocuklarla kurduğu enerjik iletişim ve yüksek motivasyonuyla ailelere rehberlik ediyor.
- Dr. Gamze Gezginci Çolak, “Terapi Dükkanı” ve “Aile101” markalarının kurucusu; danışmanlık alanındaki bilgi birikimi ve yenilikçi yaklaşımıyla ÇEDEP’e katkı sağlıyor.
- Hakan Kaya, dil ve konuşma terapisti olarak otizm, dil konuşma geriliği ve ekran maruziyeti olan çocuklarla çalışmalarıyla dikkat çekiyor.
- Ayhan Ağaç, Sosyal Pedagog olarak uzun yıllardır Almanyadaki ailelerle çalışan Ağaç; ÇEDEP Almanya temsilcisi olarak Avrupa’daki ailelere programı ulaştırıyor, böylece modelin uluslararası boyutunu güçlendiriyor.
Marka Gücü ve Bilimsel Güvence
ÇEDEP®, resmi olarak tescilli bir marka. Bu güvence, ailelerin gönül rahatlığıyla programa katılmasını sağlıyor. Program ayrıca ulusal ve uluslararası bilimsel kongrelerde sunulan bildirilerle destekleniyor.
ÇEDEP modeli, 2025 yılında Anadolu Üniversitesi ev sahipliğinde, Prof. Dr. İbrahim H. Diken & Doç. Dr. Ümit IŞIK Eş-Başkanlığında düzenlenen UDEMKO 2025 – Uluslararası Katılımlı Ulusal Disiplinerarası Erken Çocuklukta Müdahale Kongresi’nde bilimsel bildiri olarak kabul edilmiş ve sunulmuştur. Bu gelişme, programın bilimsel camiada da takdirle karşılanmasını sağlamıştır..
Gözde Nur DURKAN, vizyonlarını şu cümlelerle anlatıyor:
“Her çocuk bir tohumdur. Doğru zamanda doğru toprakla buluşturulduğunda yeşerir. ÇEDEP, bu yolculukta ailelerin yanında olmayı sürdürüyor.”
