Çalışırken Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) bildirilen prime esas kazanç tutarı, emeklilikte bağlanacak aylığın tutarını belirleyen önemli unsurlardan biridir. Prime esas kazanç tutarı ne kadar yüksek ise bağlanacak emekli aylığı da o kadar yüksek olur. Prime esas kazanç asgari ücretin 7.5 katına kadar olabilir. Aylık bağlama oranı yüzde 50 olan bir kişinin prime esas kazancı ortalama 4 bin lira ise 2 bin lira emekli aylığı bağlanır. Prime esas kazancı 10 bin lira ise emekli aylığı da 5 bin lira olur. Türkiye’de işletmelerin birçoğunda kazancın bordroda eksik gösterildiği, kalan tutarın elden verildiği biliniyor. Emekli aylığını etkilemesinin dışında bunun işçi ve işveren açısından hukuki ve ekonomik sonuçları da vardır. Yargıtay (9. Hukuk Dairesi, Esas No:2016/33964, Karar No:2021/507) yakın tarihli bir kararında, sigortası gerçek kazanç üzerinden yatırılmadığı için işten ayrılan işçiyi haklı buldu. Yargıtay kararında, “Davacının (işçinin) tespit edilen ücretine göre sigorta primlerinin kendisine ödenen ücretten gösterilmediği ve davacının iş akdini bu nedenle haklı nedenle feshettiği anlaşılmış olup, davacının aldığı ücretin sigorta kayıtlarına yansıtılmaması 4857 sayılı Yasanın 24/II-e hükmü gereği işçiye iş sözleşmesini haklı nedenle fesih imkânı verir” denildi. KIDEM TAZMİNATINI ALIP AYRILMAK İSTEYENE FIRSAT İşçi iş sözleşmesini haklı gerekçeyle feshettiğinde, o işyerindeki çalışmalarına ait kıdem tazminatını almaya hak kazanır. İşçi bu gerekçeyle iş akdini feshettiğinde işveren kıdem tazminatını ödemeye hemen yanaşmayabilir. Ancak, nihayetinde dava açılması halinde kıdem tazminatını ödemek zorunda kalır. Yargıtay’ın bu kararı, daha iyi bir iş bulduğu halde kıdem tazminatını yakmamak için işten ayrılamayan kişiler için de bir fırsat sunuyor. Kazancı SGK’ya eksik bildirilen çalışanlar bunu haklı fesih sebebi yapıp işten ayrıldıktan sonra hizmet tespit davası açarak eksik kazancın primlerinin yatırılmasını sağlamalıdır. Aksi takdirde sadece kıdem tazminatı ile yetinmek zorunda kalırlar. İŞVEREN NİTELİKLİ İŞÇİSİNİ KAÇIRABİLİR İşçinin kazancının SGK’ya eksik bildirilmesi, işveren açısından çeşitli riskleri barındırıyor. Birincisi, mahkeme sonucuna göre SGK’ya primleri gecikme faizi ve cezasıyla ödemek zorunda kalır. Ayrıca hakkında idari para cezası uygulanır. İşveren açısından bir diğer risk ise nitelikli işçisini, daha iyi bir iş bulduğunda elinden kaçıracak olmasıdır. HANGİ KAZANÇLAR PRİME ESAS KAZANCA DAHİLDİR? Geçmiş yıllarda prime esas kazancın düşük gösterilmesi yasal olarak mümkündü. Önceki kanunda istisnalar geniş tutulduğundan prim ödememek için işçiye yapılan ödemeler farklı adlar altında gösterilebiliyordu. 2008 yılında çıkartılan 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, istisnaları sınırlandırarak, olabildiğince tüm kazançlar için prim ödenmesini amaçlamaktadır. Kanuna göre, 4/a (SSK) statüsündeki çalışanların prime esas kazançları şöyle belirlenir: - Hakedilen ücretlerin, - Prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaktan o ay içinde yapılan ödemelerin ve işverenler tarafından çalışanlar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen tutarların, - Mahkemelerce verilen karar gereğince yukarıdaki kazançlar niteliğinde olmak üzere çalışanlara o ay içinde yapılan ödemelerin brüt toplamı prime esas kazançların hesabında dikkate alınır. Kimi işveren çalışanları, prim, ikramiye gibi ödemelerin zaten emekli aylığı hesabında dikkate alınmadığı şeklinde yanlış yönlendirebilmektedir. Bu doğru değil. Kanun, prime esas kazanca dahil edilmeyecek ödemeleri oldukça sınırlamıştır. Örneğin ayakkabı, giysi gibi ayni yardımlar prime esas kazanca dahil edilmezken, bu yardımların nakit olarak ödenmesi halinde prim kesintisi yapılır. Prim, ikramiye adı altındaki tüm ödemeler prime esas kazanca dahil edilir ve emekli aylığı hesabında dikkate alınır. Kazancının tamamı bordroda gösterilmeyen işçi hakkını aramalıdır.