DW Türkçeden Adnan Ağaç'ın haberine göre, Acil kullanım onayı başvurusu yapılabilecek aşamaya gelinen aşı hakkında merak edilenleri derledik.Türkiye'nin koronavirüse karşı çalışmalarının yürüttüğü TURKOVAC aşısında son dönemece girildi. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay yerli aşı TURKOVAC'ın Faz 3 çalışmaları için birçok ülke ile görüşüldüğünü söyledi. Peki yerli aşı hakkında neler biliniyor? Beş soruda derledik: TURKOVAC'ı hangi kurumlar geliştiriyor? 2019 yılı sonunda Çin'in Vuhan kentinde başladığı belirtilen Coronavirüs pandemisi sonrası birçok ülke SARS-CoV-2 virüsüne karşı tedavi yöntemleri aramaya başladı. Büyük şirketlerin yanı sıra bazı ülkeler ve üniversiteler de çalışmalar yürütüyor. Bunlardan biri de Türkiye. Türkiye'de şu ana kadar Türkiye Sağlık Enstitüleri Başkanlığı (TÜSEB) ve TÜBİTAK tarafından da desteklenen 10'dan fazla aşı çalışması yürütülüyor. Bu projeler Erciyes Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi, Marmara Üniversitesi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Atatürk Üniversitesi, Akdeniz Üniversitesi ve Nanografi Nano Teknoloji A.Ş. kurum/kuruluşlarında yürütülüyor. Erciyes Üniversitesi'nde Prof. Dr. Aykut Özdarendeli öncülüğündeki TURKOVAC aşı projesi acil kullanım onayına yaklaştı. Türkiye, Covid ve İngilizce aşı anlamına gelen "vaccine" kelimelerinin birleşiminden oluşan "TURKOVAC" adını ise Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan duyurdu. Geçtiğimiz günlerde açıklama yapan Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, yerli aşı TURKOVAC'ın acil kullanım onayına müracaat edebilecek aşamaya geldiğini duyurdu. Bir tesiste üretimine başlandığını da duyuran Koca, "TURKOVAC aşımız ikinci bir tesiste daha seri üretilecek altyapıya ulaştı. Onay alması halinde ekim ayı içinde seri üretime geçeceğiz" ifadelerini kullandı. TURKOVAC hangi yöntemle üretiliyor? Covid-19 aşıları, vücudun bağışıklık sistemine Covid-19'a neden olan virüsü güvenli bir şekilde tanıtmayı ve yok etmeyi öğretecek şekilde tasarlanıyor. Dünyada yaygın olarak kullanılan Covid-19 aşıları; inaktif, Viral Vektör ve mRNA yöntemleriyle üretiliyor. Türkiye'de şu an için inaktif Covid-19 aşısı (Sinovac) ve mRNA COVID-19 aşısı (Biontech) uygulanıyor. Acil kullanım onayı alan Sputnik V aşısının kullanımına henüz başlanmadı. TURKOVAC aşısı da Sinovac ile aynı şekilde inaktif yöntemiyle üretiliyor. Geleneksel yöntem olarak bilinen inaktif yönteminde virüs parçalanıp etkisiz hale getirilerek insan vücuduna zarar verilmeden bağışıklık uyarılıyor. Bu tür aşılarda üretimi diğerlerine göre daha zor ve yavaş oluyor. TURKOVAC aşısında çalışmalar hangi aşamada? Aşı çalışmaları temel olarak Ar-Ge, Preklinik ve Klinik araştırma fazları olmak üzere 3 başlık altında yürütülüyor. Klinik aşamaya gelen çalışmalarda yürütülen faz çalışmalarıyla aşının etkinliği ve oluşabilecek yan etkiler saptanıyor. Faz çalışmaları tamamlandığında kaliteli, etkin ve güvenilir aşılar ruhsat aşamasına getirilmiş oluyor. TURKOVAC aşısında şu an faz 3 çalışmaları yürütülüyor. Ancak şu ana kadar toplamda kaç kişinin bu çalışmalara katıldığı ve tıbbi sonuçlarının ne olduğu henüz bilinmiyor. Erciyes Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Mustafa Çalış, 13 Ağustos'ta yaptığı bir açıklamada "Birkaç ay önceye kadar İngiltere varyantı çok ön plandaydı. Bununla ilgili hızlı bir çalışma başlattık. Preklinik ve transjenik fare çalışmalarında yüzde yüz etkili olduğunu gördük" dedi. Prof. Çalış ayrıca, Delta varyantı ile ilgili çalışmalara da başlandığını belirti. TURKOVAC'ın koruyuculuğu nedir? TURKOVAC aşısıyla ilgili yapılan son faz çalışmalarının sonuçları henüz net olarak açıklanmadı. DW Türkçe'ye değerlendirmelerde bulunan Türk Tabipleri Birliği (TTB) 2'nci Başkanı Doç. Dr. Ali İhsan Ökten, TURKOVAC'ın koruyuculuğuyla ilgili, "Bu konuda bilgimiz yok. Sadece basına verilen demeçlerden biliyoruz. Ama bu sadece basına verilen demeçlerle olabilecek bir şey değil. Çünkü son derece ciddi bir durum. Bırakın TTB'ye haber vermeyi Bilim Kurulu'nun ne kadar bundan haberi var açıkçası ondan da şüphelerimiz var" diye konuştu. Aşının üretime geçmesi için "gerçekten birçok bilimsel çalışmanın yayınlanmış olması lazım" diyen Ökten, şeffaflık vurgusu yaptı. "Faz-3 çalışmasının en azından şimdiye kadarki sonuçlarının" açıklanması gerektiğinin altını çizederek, "Yani herhangi bir şeffaflık yok. Toplumla paylaşma yok. Kamuoyu ile paylaşma yok. Basınla paylaşma yok" dedi. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, 9 Eylül'de yaptığı açıklamada, "İnaktif aşı olan Sinovac ile birlikte TURKOVAC için bir üçüncü doz çalışması yapıyoruz" dedi ve "Önümüzdeki dönemde bu iki kıyaslamayla ilgili sonuçlar çıkacak. Faz-3 çalışması da devam ediyor bildiğiniz gibi. Dolayısıyla biz acil kullanım onayını bu üçüncü doz çalışmasının sonuçlarına göre değerlendirebileceğiz" bilgisini verdi. Sonuçların ise önümüzdeki haftalarda açıklanması bekleniyor. TURKOVAC varyantlara karşı etkili olabilecek mi? Dünyaya yayılan Covid-19 zamanla mutasyonlara uğradı ve çeşitli varyantları ortaya çıktı. Türkiye'de pozitif çıkan hastaların neredeyse tamamına yakınının Delta varyantı olduğu biliniyor. Bunun yanında Sağlık Bakanı Koca, yeni bir varyant olan MU varyantının da 2 kişide tespit edildiğini açıklamıştı. Varyantlar sonrası gözler aşılara çevrildi. Mevcut aşıların birçoğunun etkinlikleri düşse de varyantlara karşı etkin olduğu belirtiliyor. TURKOVAC'ın proje yürütücülüğünü yapan Prof. Dr. Aykut Özdarendeli, geçtiğimiz ay yaptığı açıklamada, yapılan çalışmalar neticesinde TURKOVAC'ın "İngiltere varyantına karşı yüzde yüz etkili" olduğunu saptadıklarını belirtti: "Transgenik farelerde yaptığımız çalışmalarda yüzde yüz etkin olduğunu bulduk. Delta varyantı ile ilgili çalışmalarımızda sürüyor. Onunla ilgili elimizde tam veri olmadığı için söyleyemiyorum ama İngiltere varyantı ile ilgili etkili olduğunu söyleyebilirim." NOT: TURKOVAC çalışmasıyla ilgili bilimsel veriler net olarak açıklanmadığı için bu haber 13 Eylül 2021 tarihinde açık kaynaklar ve basına yansıyan açıklamalar ışığında derlenmiştir.