Sağlıkta şiddetin dozu her geçen gün artıyor. Ülkenin çeşitli yerlerindeki sağlık kurumlarında çalışan doktorlara yönelik fiziksel şiddet had safhaya ulaştı. Sağlık-Sen’in 2022 yılı raporuna göre 422 sağlık çalışanı şiddete maruz bırakıldı. 2023 yılında da durum çok farklı değil.Gaziantep’te bir hastanenin acil servisinde görevli doktor, hasta yakını olduğu iddia edilen 20 kişinin saldırısına uğradı. Saldırıda doktorla beraber bir güvenlik görevlisi ile bir yönetici de yaralandı. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, yaşanan şiddet olayına ilişkin bir kişinin tutuklandığını duyurdu. Koca, sosyal medyadan yaptığı paylaşımda, “Bakanlığımızın Sağlıkta Şiddete Karşı Eylem Planı büyük bir ciddiyetle yakında uygulanmaya konacak. Sağlıkta şiddeti, yasa, tedbir ve toplumsal sağduyu ile yeneceğiz” dedi.Peki, Sağlıkta Şiddete Karşı Eylem Planı nedir? Eylem planı sağlıkta şiddeti çözebilir mi? Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Bülent Ertuğrul ve Türk Tabipleri Birliği (TTB) İkinci Başkanı Doç. Dr. Ali İhsan Ökten Medyascope’a değerlendirdi.Beyaz Reform şiddet sorununa çözüm olamadıSağlıkta şiddetin en yoğun yaşandığı 2019 yılında Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, çalışanlar, hasta ve hasta yakınları için eğitim kitapçığı hazırlayarak şiddetin engellenmesi için bazı tavsiyelerde bulunmuştu. Tavsiyeler arasında, “Hasta ve hasta yakınlarını dinlerken göz teması kurun, hastanın derdini anlatırken sözünü kesmeyin, hastanın söylediklerini onaylıyorsanız başınızı sallayın ve tebessüm edin” maddesi de yer alıyordu. Ancak bu kitapçık şiddeti engellemek için yeterli olmadı.2022 yılında doktorların kamudan istifa ederek yurtdışına göç etmelerinin önüne geçmek için için Bakan Koca’nın “Beyaz Reform” olarak açıkladığı “Ek Ödeme Yönetmeliği” de göçlere engel olamadı.2023 yılında ise Bakan Koca, sağlık çalışanlarına mektup göndererek başta sağlık çalışanlarına yönelik şiddet sorunu ve çalışma şartlarında iyileştirme gibi düzenlemeleri içeren ikinci “Beyaz Reform” döneminin başlatıldığını duyurdu. Koca, hastanelerde şiddet olaylarının önüne geçmek için İçişleri Bakanlığı ile beyaz kod öncesi ara uyarı içeren sistem üzerinde çalıştıklarını açıkladı.Sağlıkta şiddete karşı devreye giren 2022-2023 Sağlıkta Şiddetin Önlenmesi Eylem Planı’nda ise hastanelerde görevli emniyet personeli ile güvenlik sayısını artırmayı hedefleyen yeni bir önleyici sistem üzerinde çalışılıyor.Sağlık Bakanlığı sitesinde bulunan 40 sayfalık eylem planına göre, hastanelerde görevli emniyet personeli ve güvenlikçi sayısının artırılması planlanıyor. Sağlık hizmetlerinin fiziksel unsurlarının iyileştirilmesi ve şiddet sonrası hukukî yardım sürecinin artırılması üzerinde duruluyor. Kamera ve güvenlik hizmetlerinin etkinliğinin artırılması, sağlıkta saygı konusunda toplumsal farkındalık oluşturmak da eylem planının içerisinde yer alıyor.Prof. Dr. Bülent Ertuğrul ve Doç. Dr. Ali İhsan Ökten bu planların sağlıkta şiddeti engellemek için yeterli olmadığının altını çizdi.Bülent Ertuğrul“Doktorlar günah keçisi ilan ediliyor”Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Bülent Ertuğrul, sağlıkta şiddetin önlenememesinin sebebinin hükümetin adım atmamasından kaynaklandığını söyledi:“Sorunun kaynağı olarak soruna neden olmayan insanlar gösteriliyor. Böylece sorunun ana kaynağının sistemden kaynaklandığının görünmesi engelleniyor.”Ertuğrul, ciddi sorunlar yaşandığının altını çizerek, sorunun sistemden kaynaklandığını ancak cezanın sağlık çalışanlarına kesildiğini vurguladı:“İnsanlar sağlığa erişimde ciddi sorunlar yaşıyorlar. Sağlık meta haline dönüştü. Sistemin getirdiği bu sorunu hükümet bu şekilde planladı. Buradan çıkan sorunu hükümete doğru yönlendirirseniz bu onların işine gelmeyecek. O zaman bir günah keçisi bulmak gerekiyor. E günah keçisi de en güzel kimdir? Doktor veya sağlık çalışanlarıdır.”“Hastaneye belinizde silahla girip doktoru vurabiliyorsunuz”Sağlık Bakanı Fahrettin Koca 9 Ağustos’ta “İçişleri Bakanlığımız ile tamamlanmak üzere olan bir yazılım çalışması yapıyoruz. Beyaz kod öncesi bir ara uyarı ve ön haber sistemi. Beyaz kodda adli ve kolluk süreci derhal başlıyor; bu yeni yazılım, şiddet eylemini önleme anlamında yeni bir yaklaşım olacak” demişti.Prof. Dr. Bülent Ertuğrul, çözümün bu şekilde olmayacağını belirtti:“İnsanlar hastanelere silahlarıyla gitmeye devam etmeyecekler mi? Hangi adliyeye hangi devlet kurumunun içerisine silahla girebiliyorsunuz? Hastaneye belinizde silahla rahatlıkla girip doktoru vurabiliyorsunuz. Doktor kendine silah çekilmişken tuşa basıp ‘öncesinde uyarı sistemimiz var’ mı diyebilecek? Bunların hiçbiri çözüm değil. Sağlıkta şiddet uygulayanlara ciddi yaptırımlar uygulamalı, çalışanları yasalarla korumalısınız. Şiddeti önlemenin yolu olayı temelden çözmektir.”“Erken uyarı sistemi sağlıkta şiddeti engelleyebilecek mi?”Doktorlara uygulanan şiddetin kamu görevlisine saldırı olarak nitelendirilmediğini vurgulayan Ertuğrul, sağlıkta şiddetin çok çeşitli olduğunu aktardı:“Sağlıkta şiddet başkasının karnesiyle ilaç yazdırmaya çalışmak, acil durumu olmamasına karşın poliklinikte randevu bulamadığından dolayı acile gelmek, iznini bir hafta daha uzatabilmek için hekimden rapor almaya çalışmaktır. Doktor bunların yasal olmadığını söyleyip şiddete uğruyor. Tüm bunları engellemeden, sağlıkta şiddeti ne kadar engelleyebileceksiniz?. Erken uyarı sistemi tüm bunları engelleyebilecek mi?”“Sağlık sistemi baştan aşağıya değiştirilmeli”Ertuğrul, sağlık sektörünün kazanç kapısı olmaktan çıkarılıp, hekimlerin yaşam standartlarının yükseltilmesiyle sorunun çözüleceğini söyledi:“Sağlıkta şiddete başvuranları ciddi bir biçimde cezalandırıp yaptırımlar uyguladığınız zaman bu sorunu çözmüş olursunuz. Şiddet uygulayanlar serbest bırakılmaya devam edilirse sistem işlemeyecek. Bunların hepsi güvenlik önlemlerine yönelik planlar. İnsanlar zaten yapacaklar diye düşünmeyeceksiniz. Bunun için de sağlık sistemini baştan aşağı değiştirmelisiniz. Doktoru günde 100 hasta bakmaya mecbur bırakırsınız, 101. Hastaya bakmadığı için şiddete uğrar. Önce bunu engellemelisiniz. Doktora günde yüz hasta baktırmayacaksınız. Uluslararası normlara uygun bir biçimde sağlık sistemini yaşama geçireceksiniz.”Doç. Dr. Ali İhsan Ökten“Şiddet uygulayan kişi gözaltına dahi alınmıyor”Türk Tabipleri Birliği (TTB) İkinci Başkanı Doç. Dr. Ali İhsan Ökten, sağlıkta şiddeti önlemek için yeterli önlemler alınmadığını söyledi:“Çıkan yasa da sağlıkta şiddeti önlemek için yeterli değil. Çünkü var olan yasa da uygulanmıyor.”Şiddetin temelinde, uygulanan sağlıkta dönüşüm projesinin yer aldığını belirten Ökten, yıllar önce bu sistemin sağlıkta şiddeti doğuracağını söylediklerini ifade etti:“Nitekim öyle oldu. Aile hekimliği sistemi kuvvetlendirilmediği için üst basamaklarda hasta yığılması oldu. Sağlık sistemi bir süredir çökmüş durumda. Hastanelerde yeterince güvenlik sistemi yok ve son çıkarılan yasa da yeterince uygulanmıyor.”Sağlıkta Şiddet Yasası’nın şiddeti önleyemediğini belirten Ökten, “Belki cezaları ağırlaştırdılar gibi görünüyor ama şu an şiddet uygulayan kişi gözaltına dahi alınmıyor oysa biz cezaların artırılmasını önermiştik” dedi.“Şiddetin oluşmasındaki en büyük neden iktidarın kullandığı dil”Fahrettin Koca’nın 2022’de yürürlüğe koyduğu Sağlıkta Beyaz Reform düzenlemesini hatırlatan Ökten, bu değişikliklerin yetersiz kaldığını ifade etti:“Sistemler değişmediği sürece şiddet önlenemez. Şiddetin oluşmasındaki en büyük neden iktidardakilerin kullandıkları şiddet dili. Bu dili kullandıkları sürece bu şiddetin önlenmesi mümkün değil. Tüm bunların hepsinin değişmesi lazım ki sağlıkta şiddet önlenebilsin.”“Uygulanmıyor, lafta kalıyor”Ökten, Fahrettin Koca’nın sağlık çalışanlarına gönderdiği ve ikinci “Beyaz Reform” döneminin başladığını duyurduğu mektupları hatırlatarak, bu düzenlemenin bir değişiklik yaratmayacağını söyledi:“Geçen yıl da beyaz reformda aldıkları önlemlerle şiddetin azalacağını söylediler. Hatta hastane girişlerine X-Ray cihazları konacaktı ama konulmadı. Kendi çalıştığım hastane de dâhil böyle bir şey yok. Bunlar uygulanmıyor, sadece lafta kalıyor. Şiddete neden olan durumları ortadan kaldırmak gerekiyor. Şiddet olduktan sonra beyaz kod vermek bir anlam ifade etmiyor.”Sistemin değişmeden sağlıkta şiddetin çözülemeyeceğini vurgulayan Ökten, yapılan bütün düzenlemelerin yetersiz kalacağını söyledi:“Kışkırtılmış sağlık politikalarını önlemedikten sonra, basamak sistemini getirmediğiniz, siyasetçiler kullandığı kışkırtıcı dilden vazgeçmedikleri sürece sağlıkta şiddeti önlemek mümkün olmayacaktır. Şu an uygulanan yasa ne yazık ki bizi şiddetten korumuyor. Cezaların artırılması gerekir. Bu şekilde sağlıkta şiddet önlenebilir.”