Yeni tip koronavirüsle (Kovid-19) mücadele kapsamındaki normalleşme sürecinde, pandemi döneminde hizmet alamayan hastaların başvurularının artması durumunda hastaneler, kapasiteleri ve hizmet sayısındaki artışı göz önünde tutarak beklenen talebe yönelik çalışma yapacak. "Salgın Yönetimi ve Çalışma Rehberi" güncellenerek, "Kovid-19 Pandemisinde Normalleşme Döneminde Sağlık Kurumlarında Çalışma" başlıklı tedbirler eklendi. Rehberde, Kovid-19 pandemisinin tam olarak sonlanamaması nedeniyle, virüse özgün etkili bir tedavi veya aşı bulunana kadar riskin devam ettiğinin altı çizilerek, "Pandeminin kontrol edildiği bu dönemde, diğer sağlık hizmetlerine olan ihtiyaç giderek artmıştır. Ancak salgın eğrisinin düzleşmesi, toplam vaka sayısını azaltmaz, hastalık yükünü daha uzun bir süreye yayar. Bu nedenle pandeminin devam ettiği dikkate alınarak, diğer sağlık hizmetlerinin başlaması da kaçınılmazdır. Bu durum, Kovid-19 olan ve olmayan hastalara aynı sistem içinde hizmet verilmesi gerekliliğini ortaya koymaktadır." bilgisine yer verildi. Salgının hafifleme süreci içerisinde dikkat edilmesi gereken noktalar ise rehberde, şöyle sıralandı: "Kovid-19 ile ilişkili önlemlerin ve sağlık bakım hizmetlerinin devam etmesi sağlanmalı. Kovid-19 tanısı olan ve olmayan hastalar için hastaneler güvenli halde tutulmalı. Sağlık çalışanlarının güvenliği sağlanmalı. Tüm hastalara, erişim ve güvenlik açısından eşit yaklaşılmalı, personel ve sağlık hizmetleri mümkün olduğunca ve kademeli şekilde düzenlenmeli." Bu süreçte tüm hastalar ve refakatçilerinde kişisel korunma önlemlerine dikkat edilmesi gerektiği vurgulanan rehberde, tüm kurum ve kuruluşların, birim, alt birim ve kişilerin; Kovid-19 pandemisi sürecinde kademeli olarak normale dönüş döneminde, rollerini ve sorumluluklarını yerine getirmek üzere hazırlık yapması gerektiği kaydedildi. Kovid-19 pandemisi sırasında verilen eğitimlerin güncellenerek sürdürüleceği, eğitimlerin mümkün olduğunca online yapılarak kayıt altına alınacağı belirtildi. Rehberde, hastanelerin İl Pandemi Kurulu veya İl Sağlık Müdürlüğünün kararlarını takip ederek hizmetlerini planlaması gerektiği, il düzeyinde özellikle elektif hastalara verilecek şekilde sağlık hizmetlerine başlamak için, öncesinde en az 14 gün boyunca Kovid-19 insidansında istikrarlı olarak azalma gözlenmesinin dikkate alınması gerektiğine değinildi. Yeni normalleşme sürecinin yönetilmesi için hastanelerde idari yöneticilerin de dahil olduğu, çok disiplinli (enfeksiyon, göğüs hastalıkları, acil, yoğun bakım anestezi, psikiyatri, kan bankası, aferez ünitesi, dahiliye, cerrahi, radyoloji ve hastaların özelliğine göre ihtiyaç duyulan diğer disiplinler) bir kurul oluşturulması önerildi. Risk değerlendirilmesi ve acil durum planlarının, pandeminin güncel durumu dikkate alınarak düzenlenmesi gerektiği, Sağlık Bakanlığı tarafından Kovid-19'a yönelik güncellenen dokümanlara göre planların yenilenmesi ve paylaşılması gerektiği vurgulandı. Pandemi devam ettiği sürece hastaneye gelen her hastanın, Kovid-19 ayırıcı tanısının da yer alması gerektiğinin altını çizilerek, şu bilgilere yer verildi: "Hasta ve hasta yakınlarının, mümkün ise hastaneye giriş noktasında mümkün değilse poliklinikte Kovid-19 bulguları açısından sorgulanması gereklidir. Kovid-19 olası vaka tanımına uymayan hastaların yatışları için acil servislerden veya ilgili kliniklerden Kovid-19 dışlanması için konsültasyon istenmemeli. Yeni normalleşme sürecinde, pandemi döneminde hizmet alamayan hastaların, hastaneye artan başvurusu olabilir. Hastane kapasitesi ve hizmet sayısındaki artış da göz önünde tutularak, beklenen talebe yönelik çalışmalar yapılmalı. Yeni normalleşme sürecine girmeden önce hastanenin fiziksel kapasitesi (ör. yataklar, yoğun bakım üniteleri, acil servis, ventilatörler, operasyon odaları, perioperatif anestezi bakım üniteleri, laboratuvarlar vb.) tekrar gözden geçirilmeli ve planlama yapılmalı. Yeni normalleşme sürecine girmeden önce hastanenin personel kapasitesi gözden geçirilmeli." Sağlık çalışanlarının hastalanma olasılığı göz önüne alınarak iş gücü planlaması yapılması, sağlık çalışanlarına stres ve yorgunluk düzeyleri göz önünde bulundurularak gerekli desteğin sağlanması gerektiği belirtildi. Elektif cerrahileri ve girişimsel işlemleri (anjio vb.) yeniden aktif hale getirmeden önce cerrahi malzeme, kateter, implant ve ekipman vb. ihtiyacı ve destek işlemlerinin (örn. anestezi sedasyon ilaçları, minimal invaziv cerrahi, trokar desuflasyon filtreleri vb.) gözden geçirilmesi ve planlama yapılmasının önemli olduğu ifade edildi. Rehberde, pandemi devam ettiği sürece Kovid-19 için ayrılan poliklinik ve klinik alanlarının planlamasının; ülke, bulunulan il ve hastanenin güncel Kovid-19 hasta sayılarına (yeni vaka insidansı, hastaneye yatış gibi) göre yapılması gerektiği kaydedildi. Kovid-19 dışı hasta alımı ile ilgili her birimin, acil dahili/cerrahi olgulara ek olarak, "öncelikli olguları"nın da belirlenmesi gerektiğinin altı çizilerek, bu olguların belirlenmesinde her cerrahi disiplinin, ilgili anestezi bölümüyle birlikte karar vermesi önerildi. Elektif olguların tedavi ve işlem için alınmasının, güncel Kovid-19 hasta verilerine (yeni vaka insidansı, hastaneye yatış gibi) göre kademeli olarak ve gerekli personel düzenlemesi ile birlikte yapılması gerektiği belirtilerek, bu düzenlemeler yapılırken, olası artışlar söz konusu olduğunda, gerekli ek düzenlemelerin hemen uygulanabilir olması ve hastanenin bu senaryo için planının hazır olması gerektiği kaydedildi. - "Sosyal mesafe en az 1 metre olacak" Rehberde, hastane içerisinde ve ortak kullanım alanlarında alınması gereken önlemlere de yer verildi. Hastanede kağıt, dosya, kırtasiye malzemelerinin ortak kullanımından kaçınılması, sosyal mesafe kuralını gözeterek çalışma yöntem ve şekilleri, kabul edilecek hasta sayılarının yeniden gözden geçirilmesi ve gerekli düzenlemelerin yapılması gerektiğine işaret edildi. Ofis alanları, bekleme alanları, yemekhane ve asansörlerin de sosyal mesafe kurallarına göre yeniden düzenlenmesi, toplantı, dinlenme ve yemek molalarında gerekli sosyal mesafeyi en az 1 metre olacak şekilde korumaya yönelik düzenlemeler yapılması gerektiği hatırlatıldı. Yeni normalleşme süreçlerine girmeden önce zamanla artacak sayılar da göz önüne alınarak, en az 30 günlük cerrahi aktivite sağlanacak düzeyde, sağlık çalışanlarının kişisel koruyucu stoklarının hazır olması gerektiği vurgulandı. Sağlık çalışanı ve hastalara yönelik Kovid-19 test politikasının, Sağlık Bakanlığı Kovid-19 Rehberine göre belirleneceği bildirildi. - "Refakatçi sayısı 1 kişi ile sınırlı olacak" Rehberde, hastane ortak kullanım alanlarında alınması gereken önlemler şöyle sıralandı: "- Hastanelere kontrollü giriş sağlanmalı. - Mümkünse refakatçi kabul edilmemeli. Refakat gerekiyorsa en fazla bir kişi ile sınırlandırılmalı. Tıbbi tanıtım elemanları ve ziyaretçilerle ilgili kısıtlamalara devam edilmeli. - Hastane içinde bulunan herkes (çalışan, öğrenci, hasta, refakatçi gibi) bulunduğu süre boyunca maske takmalı. - Hastanede verilen hizmetler, acil durumlar hariç randevulu olmalı, randevular birimlerde yığılma oluşmasını engelleyecek şekilde düzenlenmeli, hastaların hastanede bekleme süreleri en az olacak şekilde düzenlemeler yapılmalı. - Kronik hastalığı olan hastaların, hastaneye gelişleri en aza indirilmeli ve bu hastaların hastaneye gelişlerini düzenleyecek bir sistem kurulmalı. - Randevusu olmayan hasta, polikliniklere alınmamalı. - Randevusuz gelen hastalar, acil değil ise randevu sistemine yönlendirilmeli, acil olmayan hastaların muayene, tetkik veya görüntüleme amacıyla acil servise yönlendirilmesinden kaçınılmalı. - Hastane içinde, genel alanlar da dahil olmak üzere uygun alanlara alkol bazlı el antiseptiği yerleştirilmeli. - Hastaların hastane içinde gereksiz dolaşmasını önleyecek şekilde yönlendirmeler yapılmalı. Kalabalığın en fazla olabileceği tüm tanı üniteleri (görüntüleme, laboratuvar gibi) dijital randevu ile çalışmalı, randevular mutlaka poliklinik içinden sağlanmalı ve hastanın randevu için ayrıca o birime gitmesi engellenmeli. - Hastane içinde genel alanlarda, asansörlerde, servis ve polikliniklerde sosyal mesafe kuralına uygun geçiş işaretlemeleri yapılarak mesafenin korunması sağlanmalı ve kalabalıklaşma önlenmeli. - Genel alanlarda bulunan koltukların arasındaki mesafe en az bir metre olacak şekilde ayarlanmalı/işaretlenmelidir. Gerekirse koltuk sayısı azaltılmalı. - Asansörlerin kapasitesi sosyal mesafe kuralına uygun olarak belirlenmeli, buna uygun işaretlemeli. - Normal veya yürüyen merdivenlerin önlerine, öndeki kişiyle arada en az 3 basamak mesafe bırakılması gerektiğine dair uyarıcı tabelalar yerleştirilmeli. - Hastanede genel alanlar dahil tüm çalışma alanlarının havalandırma sistemleri gözden geçirilmeli ve periyodik bakımları yapılmalı. - Salon tipi klimalar ve vantilatörler, ortak kullanım alanlarında çalıştırılmamalı. Merkezi havalandırma sistemleri dışındaki klima sistemleri kullanılmamalı. - Hastane içindeki alanların, özelliklerine uygun olarak temizlik/dezenfeksiyon işlemleri uygun temizlik materyalleri kullanılarak yapılmalı, özellikle sık dokunulan alanlara özen gösterilmeli (masa, desk, köşeler, asansörler, merdiven kolları, kapı kolları, sandalye kolları, elektrik anahtar noktaları, yıkama odaları, klavye, telefon, diyafon, hasta çağrı zilleri vb.). Sık dokunulan yerlerin, önceden her bölge içinsaptanarak bir kontrol listesi oluşturulmalı. - Poliklinik sekreteri ve hasta arasındaki mesafe, en az 1 metre olmalı. Hasta ve sekreter arasında bir bariyer yoksa poliklinik sekreterlerinin tıbbi maskeye ilave olarak yüz koruyucu kullanması önerilmeli. - Hasta ve hasta yakını bekleme alanında, diğerlerinden en az bir metre aralıkla oturulmalı. Oturma düzeni, koltukların işaretlenmesi veya koltuk eksiltilmesi ile sağlanmalı. - Mümkünse randevulu hastalara bakılarak hasta trafiği kontrol altında tutulmalı. Hasta randevuları poliklinikte gereksiz yığılmayı önlemeye yönelik olmalı. Randevu süreleri iki hasta arasında temizlik ve havalandırmaya yeterli zaman ayıracak şekilde belirlenmeli. - Poliklinikte hasta yakınları muayene odasına alınmamalı ya da ihtiyaca göre hastanın yanında en fazla bir refakatçi olmalı. - Hasta muayene odaları, özellikle hastaların temas edeceği alanlarda (muayene masası gibi) kullanılan örtüler, her hasta muayenesinden sonra değiştirilmeli. - Hastayı muayene eden doktor, uygun kişisel koruyucu ekipman kullanmalı. - Steteskop, mikroskop, refleks çekiçleri ve birden çok hastada kullanılan diğer tıbbi cihazlar; hastalar arasında, yüzde 70 alkol solüsyonu veya malzemeye özel, üreticinin önerdiği uygun dezenfektan ile temizlenmeli."