Bilim Kurulu üyesi Prof. Dr. Ateş Kara, "Türkiye'de yaklaşık 36 bin hayalet taşıyıcı olabilir" dedi. Rakam, vaka sayısının 3 katı olunca gözler de o taşıyıcılara çevrildi. Kim bu 'hayalet' taşıyıcılar? Virüsün yayılma hızındaki rolleri ne? Hiçbir semptom göstermeden hastalığı geçiren sessiz taşıyıcıların tespiti için ne yapılabilir? İşte yanıtı... BİLİM Kurulu üyesi Prof. Dr. Levent Yamanel, Hürriyet'ten Fulya Soybaş'a konuştu. İşte Prof. Dr. Levent Yamanel'in anlattıkları; Prof. Dr. Levent Yamanel, korona pozitif olduğu halde hastalığı hiçbir belirti göstermeden, sağlıklı olduğunu sanarak geçiren ancak virüsü başkalarına bulaştırma riski çok yüksek olan kişilere 'hayalet' taşıyıcı denildiğini ifade ediyor. Bu kişileri test yapılmadığı ve hastalığa dair en ufak bir belirti göstermedikleri için tespit etmenin de hayli zor olduğunu kaydeden Yamanel, "Şu an vaka sayımız yaklaşık 125 bin. Buna asemptomatik, yani tespit edilemeyen hastaları da eklerseniz vaka sayısı bilinenden çok daha yüksek olabilir" diyor. GENELDE GENÇLER Yamanel şöyle devam ediyor: "Virüsün gizli taşıyıcıları genelde gençler. Avrupa'da yaşlı oranı %20 bizde ise bu rakam %6. Nüfusumuzun Avrupa'ya kıyasla çok daha genç olduğu düşünülürse gizli taşıyıcı sayısı Avrupa'dakinden fazla demektir. Yani, virüs taşıyıcılar yoluyla aramızda. Her zaman söylüyoruz. 'Hiçbir şey eskisi gibi olmayacak.' Tam bir 'normalleşme' beklemeyin. Gizli taşıyıcılardan korunmanın tek şartı maske ve sosyal mesafe. Global olarak salgın kontrol altına alınana kadar bu böyle." MASKE VE SOSYAL MESAFE ÖNEMLİ 1 ay öncesine kadar DSÖ ve Bilim Kurulu'nun maskeyi sadece hasta olanların takması yönünde tavsiye verdiğini hatırlatan Yamanel, "Baktık çok fazla hayalet taşıyıcı var, kimin taşıyıcı olduğu belli değil, bu noktada kendimizi korumak amaçlı değil, hastalığı dışarı saçmamak için maskeyi zorunlu kıldık" diyor. Filyasyon ekiplerinin pozitif hastaların etrafını tarayarak hayalet hastalara ulaşabildiğini hatırlatan Yamanel, "Belki taşıyıcısınız, farkında değilsiniz. Kurallara uymanız hayat kurtarır" diyor. 'HAYALET TAŞIYICI' KİME DENİR VİRÜSÜN bilinen ilk semptomları yüksek ateş, öksürük, boğaz ağrısı, tat-koku alma kaybı ile nefes alma güçlüğüydü. Sonradan bu belirtilere üşüme, üşümeyle birlikte tekrar eden titreme, kas ağrısı ve baş ağrısı da eklendi. Bilim insanlarının 'asemptomatik' dediği, halk arasında 'hayalet taşıyıcı' denilen kişiler hastalığın hiçbir aşamasında bu belirtileri göstermiyor. Test yapılmadığı sürece hiçbir şekilde sağlık sisteminin sizden haberdar olma şansı da yok. Bu da virüsü 'bilmeden' yayıyorsunuz demek. SAYILAR ÜRKÜTÜCÜ Amerika Boston: 397 kişilik evsizler yurdundaki araştırmada korona testi pozitif çıkan 143 hasta (%36) hiçbir belirti göstermedi. Japonya Diamond Princess yolcu gemisi: Test edilen 3 bin 711 yolcudan 712'sinin koronavirüs testi pozitif çıktı ve hastaların 331'inde (%46) hiçbir belirtiye rastlanmadı. İtalya: 30 Nisan'da yapılan araştırmaya göre koronavirüs pozitif çıkan %43 hasta 'taşıyıcı' olduklarından habersizdi. İzlanda: 7 Nisan'da yapılan araştırmaya göre testi pozitif çıkan her 2 kişiden biri (36.413 kişinin yarısı) hastalığa dair hiçbir belirti göstermedi. TEST YAPMADAN KİM GİZLİ TAŞIYICI BİLEMEZSİNİZ ŞİŞLİ Florance Nightingale Hastanesi'nden iç hastalıkları uzmanı Dr. Alihan Oral dünya genelinde yapılan araştırmalara dayanarak hayalet taşıyıcı oranının yüzde 30 civarı olduğunu söylüyor. Bu noktada Prof. Dr. Ateş Kara'nın sarf ettiği 36 bin rakamının mantıklı olduğunu belirterek "Belki de o taşıyıcılardan biri benim. Biri sizsiniz. Test yapılmadan kimin gizli taşıyıcı olduğunun bilinmesi mümkün değil" diyor ve şöyle devam ediyor: "Hiçbir ülke tam tarama yapamaz. Zaten bilimsel olarak böyle bir şeye de gerek yok. Burada önemli olan toplumun bilinçli hareket etmesi." HERKES KABUL EDECEK Virüsün hayalet taşıyıcılar aracılığıyla yayılmasını önlemenin formülü ise basit: "Herkes kendini hasta kabul edecek. Önlemlerini buna göre alacak. Kendi karantinasını uygulayacak. Maske takacak, sosyal mesafe kurallarına uyacak. Eller sıklıkla yıkanacak. 'Normalleşme' diyoruz ama artık 'yeni normal' var. Pandemi öncesini unutun. Mesela bir restorana salgından önce 100 kişi oturuyorsa bundan sonra 20 kişi oturacak. Masalar 2 metre aralıklarla yerleştirilecek. Örneğin iller arası seyahat. Bir otobüs, önceden 40 kişi alıyorsa bundan sonra yoluna 20 kişi ile devam edecek." 1. DALGA YAŞANABİLİR 28 Mayıs sonrasında kurallarda bir miktar gevşeme yaşanabileceğini de belirten Oral, "Hastalığı taşıyanların yüzde 60'ı bağışıklık kazanana, aşı bulunana kadar eskiye dönüş olmayacak. Bilmeden virüs yayan 'hayalet' taşıyıcıların aramızda olduğu unutmayacağız. Kurallara uymaya devam. Her şeyi boş verir, eski günlerdeki gibi davranırsak 2. dalga kaçınılmaz olur." İDEAL TEST DİYE BİR ŞEY YOK HACETTEPE Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Mehmet Ceyhan: "Hayalet taşıyıcıları tespit edebilecek maalesef çok ideal bir test yok. Bunu saptamak için kullanılan bazı testlerin duyarlılıkları ve güvenirlilikleri düşük. Buna rağmen, mevcut testlerle yapılan çalışmalarda, virüse karşı en az tedbir alan ülke olarak bilinen İsveç'te korona pozitif çıkan %25'in hiçbir belirti göstermediği halde antikor taşıdığı, yani bağışık olduğu saptandı. Ki bu testlerle bile tespit edilemeyen insanlar var aramızda. O nedenle tedbiri elden hiç bırakmayacağız."