Şanlıurfa İl Sağlık Müdürlüğü, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) testlerinin yapıldığı merkez laboratuvarda "PCR testleri" için kullanılan kitlerde yaşanan firma kaynaklı sorun nedeniyle ortaya çıkan gecikmenin giderildiğini bildirdi. İl Sağlık Müdürlüğünden yapılan yazılı açıklamada, Kovid-19 merkez laboratuvarında "PCR testleri" için kullanılan kitlerde firmadan kaynaklı çıkan sorunun aşıldığı ve çalışmalara yeniden başlandığı belirtilerek, şunlar kaydedildi: "Kovid- 19 merkez laboratuvarımızda PCR testleri için kullanılan kitlerin firma kaynaklı arızalı çıkması sonucunda 3 gündür test sonuçlarının neticelenmesinde gecikmeler yaşanmıştır. Bakanlığımızın destekleriyle bugün itibarıyla firma tarafından yeni temin edilen kitlerle bu sorun giderilmiştir. Vatandaşlarımızın beklenen testleri, yeniden çalışılmaya başlanmış olup sonuçları en kısa sürede netleşip bilgilendirileceklerdir." PCR testi nedir? Nasıl yapılır? Prof. Dr. Sibel GÜNDEŞ Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Tıbbi ve biyolojik araştırmalarda uygulanan PCR testi, son dönemlerde koronavirüs ile mücadele sürecinde de kullanılıyor. PCR ( Polymerase Chain Reaction- Polimeraz Zincir Reaksiyonu) pratik bir şekilde yapılabiliyor, kişinin vücudundaki virüsün varlığını ve vücudun enfeksiyona nasıl yanıt verdiğini gösterebiliyor. Asemptomatik olarak adlandırılan, virüsle ilgili belirtileri yaşamayan Covid 19 taşıyıcısı kişilerin belirlenmesinde aktif rol oynayan PCR testi, küçük bir genetik örnekten çok sayıda kısa DNA kopyaları incelenmesini sağlayabiliyor. Memorial Sağlık Grubu Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Sibel Gündeş, PRC testinin özellikle belirti vermeyen taşıyıcıların saptanarak izole edilmesi ve böylece virüsün yayılım hızının düşürülerek salgının kontrol altına alınması için hayati bir öneme sahip olduğu belirtti ve testin uygulaması hakkında bilgi verdi. PCR testi nedir? PCR (Polymerase Chain Reaction), DNA içerisinde yer alan, dizisi bilinen iki segment arasındaki özgün bir bölgeyi enzimatik olarak çoğaltmak için uygulanan tepkimelere verilen ortak bir isim olarak tanımlanmaktadır. PCR bir tanı testi olarak bilinmektedir ve koronavirüste de virüse ait RNA'yı göstermektedir. Yani koronavirüs sürecinde, vücuttaki virüsün kimliğini göstermek için yapılan bir testtir. Farklı hastalıklar için de kullanılan PCR, vücuttaki çok az sayıdaki mikrobu bile tespit edebilmektedir. PCR testine moleküler tanı testi de denebilmektedir. Test, vücutta virüsün varlığını, ayrıca vücudun enfeksiyona yanıt olarak ürettiği antikorları belirleyebilmektedir. PCR testi hangi hastalıkların teşhisi için yapılır? PCR testinin adı son dönemlerde Covid 19 yani koronavirüsün taranması için duyuldu. Ancak bu test sadece koronavirüste değil, vücuttaki pek çok virüs, parazit, mikrop ya da bakterinin tespitinde, genetik sorunlarda, babalık testlerinde de yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Pek çok hastalık etkeni, PCR testi ile erken dönemde ve hızlı şekilde tespit edilebilmektedir. PCR testi nasıl yapılır? PCR testlerinde, burun ve boğazdan ucu pamuklu ince bir çubuk vasıtasıyla sürüntü örneği alınmaktadır. Bunun yanında öksürdükten sonra çıkan balgam da örnek olarak alınabilmektedir. Koronavirüs için kullanılıyorsa, hastalığın ilk dönemlerinde bu test için boğaz ya da burundan örnek alınması daha uygundur. Ancak ilerleyen dönemde havayollarından örnek alınmalıdır. Çünkü hastalığın ilerleyen aşamalarında boğaz ya da burun kısmında virüsten örnek kalmamış olabilir. Doğru zamanda ve doğru bir şekilde sağlık görevlisi tarafından alınan örnek özel bir kaba konulmaktadır ve bu örnek laboratuvarda test kartuşuna aktarılmaktadır. Bu aşamadan sonra örnek otomatik olarak filtre edilmektedir. Daha sonra ultrasonik dalgalarla virüsün DNA'sı salınır. Bu aşamada PCR ajanlarıyla DNA molekülleri karışır. Sonrasında reaksiyon tüpünde gerçek zamanlı çoğalma ve tanımlama yapılır. Ve sonrasında da sonuç aşamasına gelinir. PCR; 94°C-98 °C aralığında gerçekleştirilen denatürasyon yani yüksek ısıya maruz kalan DNA'nın iki zincirinin ayrılması, 37 °C-65 °C aralığında gerçekleştirilen tavlama yani sentetik oligonükleotidlerin hedef DNA'ya bağlanması (hibridizasyon) ve 72 °C'de gerçekleştirilen uzama aşamaları olmak üzere 3 aşamadan meydana gelir. Test bu aşamaların belirli bir döngüde ve sayıda tekrarlanması ile gerçekleştirilmektedir. PCR testlerinde iki tür uygulama vardır. Bunlar gerçek zamanlı PCR yani real time PCR ve hızlı sonuç veren PCR'dir. Gerçek zamanlı PCR sonucu 1-3 saat içinde çıkarken, hızlı sonuçlu olanlarda 15 dakikadan 1,5 saate kadar sürede sonuç alınabilir. PCR testi ile ilgili sık sorulan sorular PCR testinin avantajları nelerdir? PCR testi ile birlikte koronavirüse yakalanan kişiler ya da taşıyıcı olanlar belirlenir, izolasyonları dağlanır ve bu şekilde salgının kontrol altına alınması için çok önemli bir adım atılmış olur. Ayrıca PCR testi çok kısa sürede sonuç veren bir testtir. Kan alınmadığı için de ağrısız gerçekleştirilmesi önemli bir avantajdır. PCR testi güvenilir mi? PCR, son derece güvenilir bir test yöntemidir. Bu test özellikle koronavirüste belirti göstermeyen taşıyıcıların belirlenmesini sağlar. Taşıyıcılar saptandığında koronavirüs salgınının da kontrol altına alınması için bir önlem planı oluşturulması mümkün olabilecektir. Kimlere PCR testi uygulanır? Covid 19 belirtileri taşıyan kişilere yapılmakla birlikte, belirtileri olmayanlara da uygulanabilmektedir. Hastanın durumuna göre üst ya da alt solunum yollarından örnek alınmaktadır. PCR testi nerede yapılır? PCR testi, Sağlık Bakanlığı’nın onayladığı sağlık kuruluşlarında örnek alınıp, yine onaylı laboratuvarlarda sonucu çıkarılmaktadır. PCR testi yapılırken nelere dikkat edilmeli? Test için örneğin doğru zamanda, doğru biçimde alınması gerekmektedir. Alınan örneğin hijyen kuralları çerçevesinde laboratuvara gönderilmesi ve tüm sağlık önlemlerinin test sırasında uygulanmasına dikkat edilmelidir. Hızlı tanı testleri daha mı güvenilir? Hızlı tanı testlerinde koronavirüs açısından hızlı sonuç almak mümkün olsa da bunlar PCR'ye göre daha az güvenilir olabilir. Hızlı tanı testlerinde 5-6 kez negatif sonucu çıkan kişilerin 7. testte sonuçlarının pozitif çıktığı görülmüştür. Bu nedenle özellikle koronavirüs belirtisi taşıyanların hızlı tanı testleri negatif olsa bile PCR ile teyit alınması gerekir. Bu noktada gerekirse duruma göre akciğer tomografisinin yapılması ve hastanın izole edilmesi çok önemlidir. PCR testi ne kadar sürede sonuçlanır? PCR testinden 1- 3 saat içerisinde sonuç alınması mümkündür. Örneklerin alınıp, testin çalışıldığı zamana göre sonuçlar 24 içerisinde bildirilebilmektedir. PCR testi nerelerde kullanılır? PCR; genetik hastalıklar, prenetal tanı, koronavirüs, adli tıp, kanser araştırmaları, babalık testleri, DNA analizi, HIV ve Hepatit B gibi pek çok virüs, bakteri ve parazitin teşhis edilmesi için kullanılmaktadır. PCR testi ve antikor testi arasındaki fark nedir? Antikor testi ile bilinmesi gereken noktalardan biri de, bunun bir antijen testi olmadığıdır. Antijen testleri, kişinin hasta olup olmadığını, yani akut enfeksiyonun varlığını ortaya koyan testlerdir. Antikor testleri ise kişinin daha önce enfeksiyonu geçirip geçirmediğini ve virüse karşı bağışıklık kazanıp kazanılmadığını tanımlamaya yöneliktir. Yani kişinin test yapıldığı anda hasta olup olmadığına dair bilgi vermez. PCR testi de virüsün genetik bilgisini, koronavirüsün ya da farklı bir virüsün hastayı enfekte edip etmediğinin sonucunu verir. PCR yöntemi enfekteyken, hastalığın antikoru oluşmamışken sonuç verir. Antikor testi, Covid 19’a yol açan SARS CoV- 2 virüsüne karşı vücudun bağışıklık sisteminin oluşturduğu total IgG tipi antikorları ölçmektedir. Yani bu hastalığa karşı bağışıklık olup olmadığını gösteren bir testtir. Boğaz ya da burundan örnek alınarak yapılan testten farklıdır, koldan kan alınarak çalışılmaktadır. Parmak ucundan alınan kan ile çalışılan testlerden daha güvenilirdir. Testin çalışılması yaklaşık 40 dakika sürmekle birlikte, en geç 24 saatte sonuç bildirilmektedir. PCR pozitif ne demek? PCR testinde pozitif sonuç demek koronavirüste bu hastalıkla enfekte olunmuş demektir. Böylece kişi ve çevresindekiler izole edilir böylece koronavirüsün başka kişilere bulaşma riski azaltılabilir. Antikor testi neden yapılır? Antikor testlerin pek çok kullanım alanı bulunmaktadır. Örneğin testlere en yüksek talep, normale dönüşe hazırlanan işyerlerinden olmaktadır. Büyük fabrikalar, bankalar, okullar, zincir markalar ve restoranlar, işe dönüş öncesi çalışanların taranmasını talep edebilmektedir. Birçok firma bu test ile enfeksiyon bağışıklık taraması yaparak, işe dönüş sürecini planlamaktadır. Örneğin ileri yaş ve kronik hastalığı olan risk gruplarına antikor testi yapılarak enfeksiyonu ağır seyretme riski taşıyan bireyler korunabilir veya antikor testi pozitif çalışanlar ile faz 1 süresi tamamlanabilir. Ayrıca ileri yaş ve kronik hastalıkları olan aile bireylerini pandemi süreci boyunca görememiş kişiler de test ile bağışıklık durumlarını öğrenerek sevdikleri için risk taşıyıp taşımadıklarını görmek isteyebilmektedir. Antikor testi güvenilir mi? Tüm antikor testlerinin performansı duyarlılık ve özgüllük oranlarına göre değerlendirilmektedir. Testin duyarlılığının %100 olması (“doğru pozitiflik” tanımlaması) hastanın test sonucunun pozitif olması durumunda testin %100 güvenilir olduğu anlamına gelmektedir. Antikor testlerinin özgüllüğü ise %99’dur, bu da yapılan testin “doğru negatiflik” oranını gösterir. Tüm bu değerler testin yapıldığı kişi sayısının artması ile doğru orantılı olarak artar. Geliştirilen bu yeni testlerin güvenilirlik açısından yüksek duyarlılığa ve özgüllüğe sahip olduğu açıktır.