Dün Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın Bursa’ya yaptığı inceleme seyahatine katılma fırsatı buldum. Bursa Valisi, belediye başkanı, il sağlık müdürü ve diğer ilgililerle yaptığı toplantıları dikkatle izledim. Önce beni çok rahatlatan şu gözlemimi sizinle de paylaşmak isterim: Son rakamlardan Sayın Bakan da bir hayli tedirgin. Özellikle toplantılar sonrasında yaptığımız baş başa görüşmede İstanbul’daki son rakamların onu ciddi ölçüde endişelendirdiğini fark ettim. İstanbul’daki krizle ilgili düşüncelerini yarın paylaşacağım. Görüşmemizde Sayın Bakan’la pek çok konuyu konuşma ve tartışma fırsatım oldu. Samimi olduğunu düşündüğüm yanıtlarını bugün ve yarın sizinle detaylı olarak paylaşacağım. Bugünün ana konusu olarak “grip aşısı konusundaki son gelişmeler”i seçtim. Ayrıca şu noktaların altını da kalınca çizmem lazım: Fahrettin Koca hâlâ ilk günkü gibi samimi. İlk günkü kadar heveskâr. İlk günkü gibi gayret ve çalışkanlığını sürdüren bir tavır içerisinde. Ayrıca “eleştirilere açık” bir tutum sergilemeyi de ısrarla sürdürüyor. Grip aşısı ve konuyla ilgili son değerlendirmelere gelince... İYİ BİLGİ GRİP AŞISI SÖZLÜĞÜ VARAN 1: AŞI NASIL ÜRETİLİYOR? Dünya Sağlık Örgütü, influenza virüsündeki mutasyonları her yıl yakından takip ediyor ve bir yıl sonraki aşı üretiminin “içeriğini” firmalara bildiriyor. Firmalar da bu içeriği dikkate alarak aşılarını üretiyor. VARAN 2: AŞININ KORUMA GÜCÜ NE KADAR? Eğer o yıl toplumda saptanan virüsle “uygulanan aşı” arasında antijenik benzerlik varsa (yani uygunluk söz konusuysa) aşı yüzde 50-80 oranında koruma sağlayabiliyor. Koruma oranı sağlıklı erişkinlerde yüzde 80’in üzerine çıkabildiği gibi, yaşlı ve düşkünlerde yüzde 50’nin altına da inebiliyor. Bununla birlikte aşının hastalığa bağlı ek sorunları ve ölümleri azalttığı, hastalık süresini kısaltıp hastalığın şiddetini sınırlandığı da biliniyor. VARAN 3: AŞI HER YIL YAPTIRILMALI MI? Aşı sadece yapıldığı “grip sezonu” için etkili olabiliyor. Bu nedenle eskiden geçirilmiş grip hastalığı veya önceden uygulanmış grip aşısı olanların da etkin bir koruma için her yıl yeniden aşılanmaları gerekiyor. VARAN 4: BAĞIŞIKLIK NE ZAMAN BAŞLIYOR? Aşının koruyucu etkisi yapıldıktan 2 hafta sonra başlıyor ve yaklaşık 6-8 ay sürüyor. VARAN 5: KİMLERE UYGULANMALI? Grip aşısını 6 aylıktan küçük çocuklar, hamileliğin ilk 3 ayı içerisinde bulunanlar, ciddi yumurta alerjisi veya herhangi bir maddeye karşı ciddi alerji öyküsü olanlar ile daha önce yaptırdığı influenza aşısı nedeniyle önemli bir alerji sorunu yaşayanlar dışında herkesin yaptırması mümkün. Bununla birlikte aşıyı öncelikle risk grubunda olanların yaptırılması öneriliyor. Zaten geçtiğimiz hafta ortaya çıkan sorun da bu “Risk grubunda kimler var?” sorusuna verilen yanıtlardaki karmaşadan kaynaklanıyor. BİR BİLGİ RİSK GRUBUNDA KİMLER VAR Sıradan bir enfeksiyon hastalığı gibi görünse de bazen “yaşamı sonlandırıcı” neticeleri olabilen gripten korunmanın tek ve en etkili yolu aşılanmak. Peki aşılanması gereken risk gruplarında kimler var? 1. 65 yaş ve üstündeki kişiler, özellikle de düşkün durumda olan yaşlılar. 2. Kronik kalp, akciğer (KOAH hastaları), karaciğer ve böbrek hastalığı bulunanlar ile şeker hastalığı, hipertansiyon sorunu yaşayanlar. 3. Bağışıklık sistemi zayıflamış olanlar: Kanser hastaları, organ ve kemik iliği nakli yapılanlar. 4. Uzun süreli aspirin tedavisi uygulanan çocuk ve gençler. PEKİ SORUN NE GRİP AŞISI TARTIŞMASI NEREDEN ÇIKTI? YUKARIDA da belirttiğim gibi, grip aşısının öncelikle yapılması gerekenler dikkate alındığında eldeki mevcut aşı stokunun yeterli olmayacağı anlaşılıyor. Bu durumda ya bir şekilde kişisel imkânlarıyla aşıya ulaşabilenler bu aşıyı yaptıracaklar ya da eldeki mevcut stok dikkate alınarak yeni bir planlamayla aşıya öncelikle ihtiyacı olanlar belirlenecek ve öncelikle onlar aşılanacaklar. Yani yeni bir risk planlamasının yapılması ve bu planlamanın çıkaracağı tartışmaların getireceği riskin net ve açık olarak üstlenilmesi gerekiyor. Bu riskin bazı eleştirilerle karşı karşıya kalacağı da kesin. Ama bilinen risk gruplarını dikkate aldığımızda, mesela 65 yaş üstü 9 milyonluk bir nüfusa sahibiz. Yine klasik risk sıralamasını dikkate aldığımızda sürekli olarak hastanelerde çalışan, ön cephede pandemi mücadelesi veren yaklaşık 1 milyon sağlık çalışanımız var. Kısacası bu yıl her yıl olduğu gibi 1.5 milyon kişiyi aşılamaya kalkacak olursak ciddi bir karışıklığın ortaya çıkacağı anlaşılıyor. Ve zaten işte bu nedenle de eylül ayında Sağlık Bakanlığı’nda yapılan bir çalışma ile eldeki mevcut stokların öncelikle kimlere uygulanacağı konusu yeniden kararlaştırılmış. ÖNEMLİ 1 İLAÇ TEDARİK SORUNLARI KOMİSYONU’NUN ALDIĞI KARARLAR NELER? İLAÇ Tedarik Sorunları Komisyonu’nun 28 Eylül 2020 tarihinde Prof. Dr. Ateş Kara, Prof. Dr. Akın Kaya, Prof. Dr. Alpay Azap ve Sağlık Bakanlığı yetkilileri Dr. Banu Bayar, Dr. Banu Ekinci ile birlikte yaptıkları toplantıdan şu sonuç çıkıyor: “COVID-19 salgın döneminde, 2020-2021 influenza aşısının temininde global kısıtlılıklar nedeniyle zorluklar yaşanmaktadır. Erken dönemde kısıtlı sayıda temin edilecek influenza aşısının uygulanmasına yönelik olarak risk grupları içerisinde önceliklendirme yapılması zaruriyeti göz önüne alınarak aşağıdaki öneriler oluşturulmuştur. Bu önceliklendirme için de şu kriterler kullanılmıştır: 1. Karşılaşma olasılığı yüksek kişiler. 2. Karşılaşma halinde hastalık seyrinin ağır olacağı düşünülen hastalar. 3. Hastalığı ağır geçirme riskinin yüksek olduğu gruplara sağlık hizmeti veren kurumlarda çalışan kişiler.” Komisyon bu çerçevede “ÖNCELİKLE AŞI YAPILMASI GEREKEN” grupları da 6 ayrı başlıkta belirlemiş. İşte o gruplar... ÖNEMLİ 2 ÖNCELİKLE AŞILANMASI GEREKEN GRUPLAR 1. Riskli hasta ile temas olasılığı yüksek olan ve yüksek riskli hastaya bakım hizmeti veren sağlık personeli. (Sağlık çalışanları için aşı temini Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilecektir.) 2. Gebeler, öncelikle influenza sezonu başladığında gebeliğinin 26. hafta sonrası döneminde veya doğum sonrası ilk iki hafta içerisinde olacak olanlar. (Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü tarafından gebeler için ayrı olarak gönderilen aşılarla ASM’lerde uygulanacaktır.) 3. 5 yaş ve altında olup, Sağlık Bakanlığı tarafından tanımlanmış influenza açısından risk yaratan kronik hastalığı olanlar. (Kronik hastalık raporu ile birlikte reçete ile serbest eczanelerden alınacaktır.) 4. 65 yaş ve üzeri: Öncelikle 65 yaş üzerinde olup beraberinde Sağlık Bakanlığı tarafından tanımlanmış influenza açısından risk yaratan kronik hastalığı (komplike hipertansiyon, komplike diyabet, KOAH, kalp yetmezliği) olanlar. (Kronik hastalık raporu ile birlikte reçete ile serbest eczanelerden alınacaktır.) 5. Solid organ nakli olanlar, progresif kas hastalığı olanlar, restriktif akciğer hastalığı olanlar, son iki yıl içerisinde kanser tanısıyla tedavi alanlar veya kök hücre nakli olanlar. (Kronik hastalık raporu ile birlikte reçete ile serbest eczanelerden alınacaktır.) 6. 5 yaş üzerinde ve 65 yaş altında olup, Sağlık Bakanlığı tarafından tanımlanmış influenza açısından risk yaratan kronik hastalıklardan (komplike hipertansiyon, komplike diyabet, KOAH, kalp yetmezliği) en az ikisi bulunanlar. (Kronik hastalık raporu ile birlikte reçete ile serbest eczanelerden alınacaktır.) Videoyu Oynat 5. Risk grubundaki kişilere hastalığı bulaştırabilecek kişiler: Örneğin hastanelerde yoğun bakım üniteleri, yeni bölümleri, organ nakli klinikleri gibi özellikli yerlerde çalışan sağlık görevlileri. 6. İlk 3 ayı tamamlamış hamileler ve 6 aydan büyük bebekler. PEKİ SORUN NEGRİP AŞISI TARTIŞMASI NEREDEN ÇIKTI? YUKARIDA da belirttiğim gibi, grip aşısının öncelikle yapılması gerekenler dikkate alındığında eldeki mevcut aşı stokunun yeterli olmayacağı anlaşılıyor. Bu durumda ya bir şekilde kişisel imkânlarıyla aşıya ulaşabilenler bu aşıyı yaptıracaklar ya da eldeki mevcut stok dikkate alınarak yeni bir planlamayla aşıya öncelikle ihtiyacı olanlar belirlenecek ve öncelikle onlar aşılanacaklar. Yani yeni bir risk planlamasının yapılması ve bu planlamanın çıkaracağı tartışmaların getireceği riskin net ve açık olarak üstlenilmesi gerekiyor.Bu riskin bazı eleştirilerle karşı karşıya kalacağı da kesin. Ama bilinen risk gruplarını dikkate aldığımızda, mesela 65 yaş üstü 9 milyonluk bir nüfusa sahibiz. Yine klasik risk sıralamasını dikkate aldığımızda sürekli olarak hastanelerde çalışan, ön cephede pandemi mücadelesi veren yaklaşık 1 milyon sağlık çalışanımız var.Kısacası bu yıl her yıl olduğu gibi 1.5 milyon kişiyi aşılamaya kalkacak olursak ciddi bir karışıklığın ortaya çıkacağı anlaşılıyor. Ve zaten işte bu nedenle de eylül ayında Sağlık Bakanlığı’nda yapılan bir çalışma ile eldeki mevcut stokların öncelikle kimlere uygulanacağı konusu yeniden kararlaştırılmış. ÖNEMLİ 1 İLAÇ TEDARİK SORUNLARI KOMİSYONU’NUN ALDIĞI KARARLAR NELER? İLAÇ Tedarik Sorunları Komisyonu’nun 28 Eylül 2020 tarihinde Prof. Dr. Ateş Kara, Prof. . Akın Kaya, Prof. Dr. Alpay Azap ve Sağlık Bakanlığı yetkilileri Dr. Banu Bayar, Dr. Banu Ekinci ile birlikte yaptıkları toplantıdan şu sonuç çıkıyor: “COVID-19 salgın döneminde, 2020-2021 influenza aşısının temininde global kısıtlılıklar nedeniyle zorluklar yaşanmaktadır. Erken dönemde kısıtlı sayıda temin edilecek influenza aşısının uygulanmasına yönelik olarak risk grupları içerisinde önceliklendirme yapılması zaruriyeti göz önüne alınarak aşağıdaki öneriler oluşturulmuştur. Bu önceliklendirme için de şu kriterler kullanılmıştır: 1. Karşılaşma olasılığı yüksek kişiler.2. Karşılaşma halinde hastalık seyrinin ağır olacağı düşünülen hastalar.3. Hastalığı ağır geçirme riskinin yüksek olduğu gruplara sağlık hizmeti veren kurumlarda çalışan kişiler.” Komisyon bu çerçevede “ÖNCELİKLE AŞI YAPILMASI GEREKEN” grupları da 6 ayrı başlıkta belirlemiş. İşte o gruplar... ÖNEMLİ 2 ÖNCELİKLE AŞILANMASIGEREKEN GRUPLAR 1. Riskli hasta ile temas olasılığı yüksek olan ve yüksek riskli hastaya bakım hizmeti veren sağlık personeli. (Sağlık çalışanları için aşı temini Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilecektir.) 2. Gebeler, öncelikle influenza sezonu başladığında gebeliğinin 26. hafta sonrası döneminde veya doğum sonrası ilk iki hafta içerisinde olacak olanlar. (Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü tarafından gebeler için ayrı olarak gönderilen aşılarla ASM’lerde uygulanacaktır.) 5 yaş ve altında olup, Bakanlığı tarafından tanımlanmış influenza açısından risk yaratan kronik hastalığı olanlar. (Kronik hastalık raporu ile birlikte reçete ile serbest eczanelerden alınacaktır.) 4. 65 yaş ve üzeri: Öncelikle 65 yaş üzerinde olup beraberinde Sağlık Bakanlığı tarafından tanımlanmış influenza açısından risk yaratan kronik hastalığı ( hipertansiyon, komplike diyabet, KOAH, kalp yetmezliği) olanlar. (Kronik hastalık raporu ile birlikte reçete ile serbest eczanelerden alınacaktır.) 5. Solid organ nakli olanlar, progresif kas hastalığı olanlar, restriktif akciğer hastalığı olanlar, son iki yıl içerisinde kanser tanısıyla tedavi alanlar veya kök hücre nakli olanlar. (Kronik hastalık raporu ile birlikte reçete ile serbest eczanelerden alınacaktır.) 6. 5 yaş üzerinde ve 65 yaş altında olup, Sağlık Bakanlığı tarafından tanımlanmış influenza açısından risk yaratan kronik hastalıklardan (komplike hipertansiyon, komplike diyabet, KOAH, kalp yetmezliği) en az ikisi bulunanlar. (Kronik hastalık raporu ile birlikte reçete ile serbest eczanelerden alınacaktır.)