Her Yıl Dünyada 1.5 Milyon Kişinin Ölümüne Yol Açan Verem Hastalığı
Diğer adı tüberküloz olan verem hastalığı Mycobacterium tuberculosis isimli bir bakterinin insanlarda meydana getirdiği bir enfeksiyon hastalığıdır. Hastalık tüm organları tutabilen, bulaşıcı ve tedavi edilmediğinde ölümle sonuçlanabilen bir akciğer enfeksiyonudur.
Verem hastalığı %85 oranında akciğeri tutmakla birlikte lenf bezleri, plevra, böbrek, kemik ve gastrointestinal sistem gibi akciğer dışı organları ve dokuları da enfekte edebilmektedir.
Tüberküloz yani verem hastalığı bilinen en eski hastalıklardan birisidir ve yaklaşık 60 senedir tedavisi mümkündür. Ancak bu duruma rağmen halen dünyanın en yaygın bulaşıcı hastalıklarından biridir. Her yıl 9 milyon yeni teşhis konmakta ve bunların 1.5 milyonu tüberküloz veya onun beraberinde getirdiği komplikasyonlar nedeniyle hayatını kaybetmektedir. Ülkemizde hastalığa yakalanma sayısı her yıl ortalama 15-20 bin arasındadır.
Hastalığın etkeni oldukça dayanıklı bir basildir ve kuluçka süresi 1 günden 2 yıla kadar sürmekte, bazı kişilerde ömür boyu gizli olarak kalmaktadır. İnsandan insana solunum yoluyla (öksürük, hapşırma ve konuşma gibi) bulaşan bu hastalık yalnızca tüberkülozu aktif olarak barındıran kişilerden geçmektedir.
Verem (Tüberküloz) Hastalığının Belirtileri Nelerdir ?
Tüberküloz kronik bir hastalıktır ve çoğunlukla sinsi bir şekilde ilerler, belirti göstermez. Ancak verem hastalarında pnömoni (akciğer iltihaplanması) tablosuna benzer ağır klinik belirtiler görülebilmektedir. Başlıca veren belirtileri şunlardır;
- Nefes darlığı
- Balgam miktarında artış. Balgamlar kanlı gelebilmektedir.
- Uzun süreli öksürük nöbetleri
- Göğüs ve sırt ağrıları
- Ses kısıklığı
- Ateş
- Gece terlemeleri
- İştahsızlık
- Halsizlik ve yorgunluk
Bu belirtileri gösteren kişiler uzmandoktor net e göre derhal izole kurallarına uyarak bir göğüs hastalıkları uzmanına görünmelidir.
Verem Hastalığının Bulaşmasını Kolaylaştıran Durumlar
Tüberküloz hastalığı en sık solunum yoluyla bulaşmaktadır. Bazı durumlarda bu bulaşmaların sıklığı artmaktadır ve salgınlara dahi neden olabilmektedir.
İşte tüberkülozun bulaşmasını kolaylaştıran faktörler;
- Balgamda basil sayısının fazla olması etkenin canlılığını arttırmakta ve bulaşıcılığı yükseltmektedir.
- Hastalar ile aynı ortamda bulunulması bulaşıcılığı arttırmaktadır. Tüberküloz riskini taşıyan kişiler bulunduğu kapalı alanları sık sık havalandırmalıdır.
- Bağışıklık sistemi baskılanmış kişilere (diyabet, AİDS, böbrek yetmezliği, silikozis, kanser vs.) verem hastalığı daha kolay bulaşmaktadır.
- 5 yaşın altındaki çocuklarda ve yaşlılarda görülme sıklığı daha yüksektir.
- Aşırı kilolu bireyler tüberküloz için risk altındadır.
- Sigara, alkol ve uyuşturucu bağımlılığı gibi durumlar tüberküloz bulaşmasını kolaylaştıran durumlardır.
Verem Hastalığının Tedavisi Nasıldır ?
Verem hastalığında kısa süreli standart tedavi programları seçilmelidir. İlaçlar doğrudan gözetimli bir şekilde uygulanmalıdır. İlaçlar hekimin önerdiği sürede kullanılmalı ve aksatılmamalıdır çünkü tüberküloz etkeni bu ilaca bağışıklık kazanabilir ve tedavi süresi uzayabilmektedir.
Tedavide isoniazid, rifampisin, pirazinamid ve tomisin gibi tüberküloz ilaçları kullanılmaktadır. Toksik etkileri az olan bu ilaçların tedavide başarısı çok yüksektir. Bu ilaçlar verem hastalarına verem savaş dispanserleri tarafından ücretsiz bir şekilde verilmektedir.
Bu tedavi planlamaları sağlık çalışanları tarafından düzenli olarak kontrol edilmelidir. Hasta için verem savaş dispanserleri tarafından hazırlanan günlük ilaçlar ile tedavi desteklenmelidir. Hastalar bir göğüs hastalıkları hastaneleri tarafından sık sık kontrol edilmelidir.
Verem Hastalığının Tanısı Nasıl Konulur, Aşısı Var Mıdır?
Verem hastalığının belirtilerini gösteren kişiler, PPD testi ile (tüberkülin deri testi) mikrop ile karşılaşıp karşılaşmadığı hakkında bilgi sahibi olabilir. PPD testinde kolun ön yüzüne deri içine bir enjeksiyon yapılır. 2-3 gün içerisinde testin yapıldığı bölgedeki kabarıklık ölçülür. Kabarıklık çapının 15 mm ve üzeri olduğu durumda pozitif sonuç çıkmaktadır.
Tüberküloz bildirimi zorunlu olan bir hastalıktır. Eğer verem tanısı konulmuş ise 24 saat içerisinde il sağlık müdürlüğüne bildirilmesi gerekmektedir. Tanı konular hastalar verem savaş dispanserlerine kayıt edilmelidir.
BCG aşısı ve kemoprofilaksi adı verilen bir ilaç ile tüberküloz hastalığından korunmak mümkündür. BCG aşısı ile vereme karşı %80 oranında başarı sağlanmaktadır. Bu koruyuculuk ortalama 5-6 yıl bazı kişilerde ise 15 yıla kadar devam etmektedir. Ülkemizde BCG aşısı yenidoğan bebeklerde 2. ayın sonunda tek doz olarak yapılan zorunlu bir aşıdır. Aşı zamanında yapılmaz ise 6 yaşa kadar yapılabilmektedir. Ancak zamanı geçen aşılama işlemlerinde PPD testi de yapılmalıdır.
İlaç ile koruma, enfekte olmayan sağlam kişilerde ve enfekte olan fakat hastalanmamış kişilerde tüberküloz geçirme riskini azaltmak için kullanılmaktadır. İlaç ile korumada genellikle izoniazid kullanılmaktadır.