Nöbetli çalışma, sağlık çalışanlarının aşina olduğu ve genellikle sağlık hizmetlerinin doğası gereği gerekli olduklarını düşündükleri çalışma biçimidir. Sağlık çalışanlarının nöbetleri genellikle haftaiçi 15 saat , haftasonu 24 saatlik çalışmalar şeklindedir. Her ne kadar sağlık çalışanları tarafından nöbetli çalışmalar genellikle doğal karşılansa da 24 saatlik aralıksız çalışmanın çalışma hayatında yeri olamaz.
4857 sayılı İş kanunu md. 63’e göre; çalışanın çalışma süresi haftada en çok kırk beş saat olarak tespit edilmiştir. Aksi kararlaştırılmamışsa 45 saatlik bu çalışma süresi, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit bir şekilde bölünerek uygulanır. Ancak, taraflar arasında her gün için ayrı mesai süreleri de kararlaştırılabilir. Çalışma biçimi ne şekilde olursa olsun, işçinin haftalık 45 saati aşan çalışması, fazla çalışma (fazla mesai) olarak adlandırılır.
Günlük çalışma süresi, 11 saat ile sınırlıdır. 11 saati aşan çalışmalar, haftalık 45 saati aşmasa da, gün bazında fazla çalışma sayılır. Bunun yanında işçilerin gece çalışmaları günde 7,5 saati geçemez. Gece çalışmalarında haftalık 45 saat olan yasal çalışma sınırı aşılmamış olsa da günde 7,5 saati aşan gece çalışmaları için fazla çalışma ücreti ödenir.
Görüldüğü gibi İş kanununa göre; çalışanlara 11 saatten fazla mesai yaptırılması yasaklanmıştır ve her ne şart altında olursa olsun günde 11 saatten fazla çalışılamaz. Hatta çalışanın rızası olsa dahi 11 saatten fazla çalışmasına izin verilemez. Ancak İş kanununun açık hükümlerine rağmen sağlık çalışanları nöbetlerinde 24 saatlik çalışmalar yapmaktadırlar.
Sağlık hizmetlerinin sunumunda sağlık çalışanları nöbetlerini normal mesailerine ek olarak tutmakta veya özellikle ambulans ve acil hizmelerin sunumunda sadece nöbet sistemiyle de çalışabildikleri görülmekedir. 15 saatlik ve 24 saat olarak tutulan nöbetler şeklinde yapılan çalışmaların iş kanununa aykırı olması nedeniyle nöbet tutarak çalışan sağlık çalışanının sözleşmesi her ne şekilde olursa olsun hukuken mutlak surette fazla çalışma ücreti alacağı oluşmaktadır.
Nöbetli çalışmalardan kaynaklanan fazla çalışma alacağı toplam çalışma süresinden bağımsız olarak iş kanununa aykırılıktan kaynaklanır. Dolayısıyla sağlık çalışanı ayda sadece 1 nöbet tutarak dahi çalışsa günlük 11 saati aşan çalışması fazla çalışma olarak değerlendirilerek fazla mesai ücreti ödenmesi gerekmektedir. Sonuç olarak sağlık çalışanları açacakları iş davası ile günlük 11 saati aşan çalışma süreleri için fazla çalışma ücretini talep edebilir.Fazla çalışma ücretine dair davalarda beş yıllık zaman aşımı uygulanmaktadır. Beş yıldan daha önceki dönemlere ilişkin fazla mesai ücreti talep edilemez.
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi nin yerleşik ictihatlerine gore Türkiye’deki hastanelerde statü hukuku dışında hemşire, ebe, doktor, eczacı, anestezi uzmanı vs. olarak çalışıp normal mesai ile çalışanlar haftalık normal mesailerinde fazla çalışma yapmadıklarından, sadece tuttukları nöbetlerle sınırlı olarak fazla çalışma yapmış olmaktadırlar. Nöbet çizelgeleri ile belirlenen bu tür çalışmalar hafta içi ve hafta sonu olarak gerçekleşmektedir. Hafta içi nöbetler 17:00-08:00 saatleri arasında 15 saat olarak yapılmaktadır. İşçinin yaptığı işin niteliğine göre zorunlu ihtiyaçlar nedeniyle 3 saat ara dinlenmesi indirilerek hafta içi nöbette 12 saat fazla çalışma yaptığı kabul edilmektedir. Hafta sonu nöbetler 24 saat sürmekte, işin niteliğine göre zorunlu ihtiyaçlar nedeniyle 4 saat ara dinlenme indirildiğinde 20 saat çalışma yapılmış olmaktadır.
Sadece nöbet tutarak çalışan sağlık çalışanlarının ise tuttukları nöbetlerde iş kanununun emredici hükmü olan 11 saatin üzerindeki çalışmalarından dolayı fazla çalışma ücreti alacağı doğmaktadır. Yargıtay tarafından 24 saatlik nöbetlerde 20 saatlik mesai yapıldığının Kabul edilmesi nedeniyle her nöbet için 9 saatlik fazla çalışma alacağı oluşmaktadır.
Sonuç olarak iş kanununa tabii olarak çalışan ve nöbet tutan TÜM SAĞLIK ÇALIŞANLARININ fazla çalışma alacağı oluşmaktadır. Rutin bir iş olmaması nedeniyle 11 saatin üzerindeki çalışmalardan kaynaklanan çalışma alacaklarının nasıl hesaplanacağı konusunda hem bilirkişiler hemde hukukçular tarafından sık sık hataların yapılması nedeniyle hak kayıplarına uğrandığı da gerçektir. Nöbet tutarak çalışan sağlık çalışanları konuya vakıf hukukçularla birlikte iş mahkemelerinde açacakları davayla haksız olarak ödenmeyen alacaklarını alabilirler.
Av. Ahmet Ayhan ÖZTÜRK Uzm. Dr. Türker Fatih ÇİÇEK
Kaynak:https://ayfahukuk.com/2019/10/02/saglik-calisanlarinin-fazla-mesai-alacagi/?fbclid=IwAR2ARDwE7xneSt4TLLvMve46-1rmKjXq54T80eV-J0_-Cl93v_yPtqfQ_Kw
